Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

Dergelijke risicoverhogende factoren kunnen natuurlijk ook als zodanig als strafverhogende fac‐
toren worden gerubriceerd.
Van heel andere orde, maar wel als uitvloeisel van de diverse ‘subjectieve factoren’, is
de mate van verwijtbaarheid. Verwijtbaarheid vormt één van de kernvoorwaarden voor straf‐
baarheid en kan in die zin eveneens worden beschouwd als één van de belangrijkste strafverho‐
gende of strafverlagende factoren. Het normatieve oordeel van de rechter dat de vereiste ‘ver‐
wijtbaarheid’ (in al haar varianten) ontbreekt, werkt zelfs strafuitsluitend. Als in dat geval culpa
ten laste is gelegd, kan de culpa niet bewezen worden, aangezien bij culpose (gevolgs)delicten
de vereiste verwijtbaarheid wordt geacht besloten te liggen in de subjectieve factor ‘schuld’ in
de zin van (verwijtbare) aanmerkelijke onvoorzichtigheid.
Voor andere ten laste gelegde en bewezen feiten die als strafbaar feit zijn gekwalifi‐
ceerd, geldt dat de dader bij het ontbreken van verwijtbaarheid moet worden ontslagen van alle
rechtsvervolging. Hij heeft dan weliswaar een strafbaar feit gepleegd, maar door het ontbreken
van verwijtbaarheid wordt hij bij nader inzien toch niet strafbaar geacht.
Hoewel het ontbreken van verwijtbaarheid dus een strafuitsluitend effect heeft, en in
Nederland voorts niet het uitgangspunt geldt dat de hoogte van de straf dient af te hangen van
de mate van schuld in de zin van verwijtbaarheid, mag worden aangenomen dat bij de concrete
strafoplegging de mate van verwijtbaarheid wel degelijk een rol zal spelen bij het vaststellen van
de strafmaat en ‐modaliteit. Als iemand bijvoorbeeld verminderd toerekeningsvatbaar wordt
geacht, wordt dat meestal tot uitdrukking gebracht in de hoogte van de straf, vooral als de da‐
der daarnaast ook nog wordt veroordeeld tot tbs. En als iemand zich bijvoorbeeld juridisch‐
technisch net niet kan beroepen op psychische overmacht, zal de rechter bij het opleggen van
sancties in het algemeen wel rekening houden met het feit dat de verdachte daar dicht tegen
aan zit.
Andersom zal de rechter, als er sprake is van een hoge mate van verwijtbaarheid, dat laatste
eveneens verdisconteren in de strafmaat. Wat dat betreft kan worden verwezen naar de facto‐
ren die worden besproken in het kader van de rechterlijke normering van het reguleringsstelsel
(m.n. de rechterlijke oriëntatiepunten straftoemeting).
2.2.3.1.2 Aard en de ernst van de gevolgen
Ook de aard en de ernst van de gevolgen van het delict kunnen tot de strafverzwarende facto‐
ren worden gerekend, in veel gevallen ongeacht of er een schuldverband bestaat tussen een
eventuele ‘subjectieve factor’ en het strafverzwarende gevolg, of niet. Hoewel risicoaansprake‐
lijkheid in beginsel niet thuishoort in ons strafrecht, speelt dit residu van de Oud‐Germaanse
‘Erfolghaftung’ in ons strafrecht nog steeds een belangrijke rol. Het risico dat men met een be‐
paalde handeling een (al dan niet bedoeld of voorzienbaar) gevolg kan teweegbrengen dat de
handeling strafwaardiger maakt, heeft een extra afschrikwekkend effect; vergelijk artikel 300 lid
1 Sr en artikel 300 lid 2 en/of lid 3 Sr (mishandeling ernstig lichamelijk letsel of de dood ten ge‐
volge hebbend): naarmate het gevolg ernstiger is, wordt het delict bedreigd met een hoger
strafmaximum. Echter, ook hier verschillen de boetecategorieën niet per variant.
Op dit vlak zijn ook tal van voorbeelden te geven waarbij niet alleen de aard en de ernst
van de gevolgen als zodanig, maar ook de aard en de ernst van het gevaar dat in het leven wordt
geroepen, zowel een bijkomende voorwaarde voor strafbaarheid vormt als een strafverhogend
effect heeft; vergelijk de gemeengevaarlijke delicten of de gevaarzettingsdelicten, zoals brand‐
stichting. Zie voorts artikel 157 onder 1 e , 2 e en 3 e Sr, waarbij de maximum straffen hoger zijn
wanneer sprake is van gevaar voor goederen dan wel levensgevaar of gevaar voor lichamelijk
letsel is te duchten of zelfs levensgevaar met de dood tot gevolg.
11