Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

integriteit, zoals de bescherming van een adequaat functionerende markt of van de volksge‐
zondheid. Het belang van de democratische rechtsorde wordt niet via bestuurlijke boetes be‐
schermd. Duidelijk aan de orde is wel de bescherming van de vrijheid en integriteit van de per‐
soon. Denk bijvoorbeeld aan door boetes te handhaven voorschriften ter bescherming van de
gezondheid van werknemers of patiënten. Het individuele eigendomsbelang speelt bij bestuur‐
lijke boetes eveneens een rol. Te denken valt aan de bescherming van bedrijfswinst via de be‐
scherming van een adequaat functionerende markt of aan (in boetes verdisconteerde) voor‐
deelsontneming.
Opvallend hoog zijn de bestuurlijke boetes waar het gaat om de bescherming van de
werking van de vrije markt. Boetes van € 450.000 of meer (omzet‐gerelateerd) zijn hier mogelijk.
Daarbij is het Europees recht van invloed, dat immers sterk is gericht op de bescherming van de
werking van de vrije markt. Maar evenzeer zijn in dit kader de aard van de overtreder (zeer
draagkrachtige rechtspersonen) en het met de overtreding behaalde of te behalen voordeel van
belang.
In het kader van de totstandkoming van strafbepalingen of boeteregelingen wordt door
de wetgever doorgaans aan een publiek belang of rechtsgoed gerefereerd. Echter, meestal ge‐
beurt dat slechts summier. Het desbetreffende belang is doorgaans ook evident. In veel gevallen
kan naast een algemeen belang (primair) een meer individueel belang (secundair) worden on‐
derscheiden. De wetgever pleegt aan een dergelijk belang hooguit zijdelings uitdrukkelijk aan‐
dacht te schenken. Hetzelfde geldt voor het aan het (de) betrokken belang(en) toe te kennen
gewicht.
Opmerkelijk is dat bij een vergelijking op het terrein van de bestuurlijke boete van de
wettelijke maxima en de basisbedragen in het boetebeleid sprake is van een omgekeerde ver‐
houding: waar het gaat om de bescherming van individuele vrijheid en integriteit zijn de wette‐
lijke maxima hoger dan waar het gaat om de bescherming van collectieve vrijheid en integriteit,
terwijl dit bij de basisbedragen in het boetebeleid precies andersom is. Dit kan worden geduid
als een verschil in rationaliteit tussen wetgever en bestuursorgaan (politiek en symboliek, moge‐
lijk vooral gericht op de zwaarste gevallen, versus praktijk en realiteit, meer gericht op door‐
sneegevallen; zie verder § 4.6)
Conclusie is dat in het strafrechtelijk ordeningsrecht en het bestuursrecht dezelfde soor‐
ten belangen (rechtsgoederen) betrokken zijn, met name de collectieve belangen van algemene
veiligheid en integriteit, en dat deze op beide rechtsgebieden van grote betekenis zijn voor de
boetehoogte. Er zijn geen aanwijzingen dat de onderhavige factor (aard overtreding / betrokken
rechtsgoed) op zich zelf tot divergentie tussen beide rechtsgebieden leidt. In combinatie met
andere factoren (aard overtreder, voordeel van de overtreding) ontstaat een ander beeld.
5.4.2 De aard van de overtreder
Het gaat hier om het onderscheid tussen natuurlijk en rechtspersoon, respectievelijk tussen
privé en bedrijfsmatig functioneren. Voor het strafrecht zijn hier de leden 7 en 8 van artikel 23
Sr van bijzondere betekenis. Lid 7 maakt het in geval van veroordeling van een rechtspersoon
mogelijk een geldboete op te leggen tot ten hoogste het bedrag van de naast hogere categorie
“indien de voor het feit bepaalde boetecategorie geen passende bestraffing toelaat”. Lid 8 zegt
dat dit “in geval van veroordeling van een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid, maat‐
schap, rederij of doelvermogen” van overeenkomstige toepassing is.
Op het terrein van het bestuursrecht maakt de wetgever, waar dat praktisch relevant is
(dus bijvoorbeeld niet waar het gaat om sociale uitkeringen), het onderscheid tussen natuurlijk
en rechtspersoon, respectievelijk tussen privé en bedrijfsmatig functioneren expliciet. Overtre‐
7