Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

5.2 Algemene bevindingen
In het onderzoek was het te doen om een reconstructie van de factoren die van invloed zijn op
de boetehoogte en de vormgeving van boetestelsels. In eerste instantie ging het daarbij om een
zo volledig mogelijk overzicht van deze factoren, maar via een proces van ‘trechtering’ zou uit‐
eindelijk, in het belang van de gewenste eenvoud, een overzicht van een beperkt aantal (uiter‐
aard belangrijkste) factoren verkregen moeten worden. Alvorens dit overzicht te geven, verdient
een aantal algemene bevindingen uit het strafrechtelijke respectievelijk het bestuursrechtelijke
onderzoeksdeel aandacht.
Strafrecht
Het commune strafrecht kent een stelsel van maximum straffen (in combinatie met uiterst lage
minimumstraffen), met als consequentie dat er als uitgangspunt veel vrijheid – zeer ruime
bandbreedtes – voor het bepalen van de boetehoogte aanwezig is. Dit wil niet zeggen dat beslis‐
regels aan de hand waarvan de boetehoogte nader kan worden bepaald geheel ontbreken. In
tegendeel. Zowel op het niveau van de wet als op dat van het OM‐beleid en het rechterlijk be‐
leid zijn duidelijk factoren aanwezig die de keuzevrijheid inperken. Sterker nog, het OM‐beleid
(Polaris‐richtlijnen en andere beleidsregels) en de rechterlijke oriëntatiepunten straftoemeting
en de Databank Consistente Straftoemeting strekken er juist speciaal toe die keuzevrijheid na‐
der te structureren.
Op het niveau van het Wetboek van Strafrecht zijn, mede gezien haar wetsgeschiedenis,
strafverhogende en strafverlagende factoren van invloed, alsook een aantal overige (externe)
factoren. De op het niveau van de Polaris‐richtlijnen en overige OM‐beleidsregels bestaande
factoren vallen voor een deel samen met de op wetsniveau bestaande factoren; voor een ander
deel geven zij invulling aan laatstgenoemde factoren of komen zij neer op extra factoren. Het‐
zelfde geldt voor factoren vervat in de rechterlijke oriëntatiepunten straftoemeting en de Data‐
bank Consistente Straftoemeting, met dien verstande dat deze databank vooral op de zwaarde‐
re delicten betrekking heeft.
Eindresultaat is een bestand aan zeer talrijke en zeer uiteenlopende factoren. Dit heeft
rechtstreeks te maken met ten eerste de vele (soorten) commune delicten waarop deze facto‐
ren zien en ten tweede de maatwerk‐benadering die in het commune strafrecht voorop staat.
Een en ander geldt voor het commune strafrecht: voor het ordeningsrecht – maar ook voor lich‐
te commune delicten, met name die welke zich lenen voor een OM‐afdoening – ligt het duidelijk
anders.
Met artikel 23 Sr, waarin zes categorieën geldboetes zijn neergelegd die voor soorten
strafbare feiten ten hoogste kunnen worden opgelegd, wordt de indruk gewekt dat de hoogte
van geldboetes in het strafrecht op eenduidige en overzichtelijke wijze is geregeld. De zeer tal‐
rijke en zeer uiteenlopende factoren die blijkens nadere wettelijke bepalingen en toelichtingen
daarop en blijkens OM‐ en rechterlijk beleid op de hoogte van geldboetes van invloed zijn, staan
daarmee op het eerste gezicht in contrast. Opgemerkt moet echter worden dat artikel 23 Sr
alleen bandbreedtes weergeeft en verder geen betrekking heeft op straftoemeting. Dit neemt
niet weg dat ook die bandbreedtes aandacht verdienen, mede in relatie tot het bestuursrecht.
Speciaal met het oog op de ordeningsdelicten moet voorts het volgende worden opge‐
merkt. Vergeleken met het commune strafrecht (Wetboek van Strafrecht) heeft de handhaving
van het ordeningsrecht (WED) een instrumenteel karakter en zijn voor de straftoemeting in het
algemeen (aanzienlijk) minder factoren relevant. Met het instrumentele karakter hangt verder
samen dat burgers, behalve wanneer een overtreding van deze wetgeving henzelf rechtstreeks
aangaat, in de handhaving van de ordeningswetgeving doorgaans weinig geïnteresseerd zijn. Dit
3