Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

sende bestraffing toelaat (art. 23 lid 7 Sr). Het tweede geval betreft de situatie waarin de waar‐
de der goederen, waarmede of met betrekking tot welke het economisch delict is begaan, of die
geheel of gedeeltelijk door het economisch delict zijn verkregen, hoger is dan het vierde gedeel‐
te van het maximum der geldboete die voor het feit is bepaald (art. 6 lid 1 WED). Voor die geval‐
len omschrijft de wet echter geen flexibel boetemaximum; bepaald is dat een geldboete van de
naast hogere categorie kan worden opgelegd. Slechts in enkele zeer bijzondere gevallen kent de
strafwet een flexibel strafmaximum. Artikel 69 lid 1 Awr bepaalt dat in de daar omschreven ge‐
vallen een ‘geldboete van de vierde categorie of, indien dit bedrag hoger is, ten hoogste een‐
maal het bedrag van de te weinig geheven belasting’ kan worden opgelegd. Artikel 69 lid 2 Awr
kent een vergelijkbare formulering en maakt in een bijzonder geval zelfs een geldboete tot ‘ten
hoogste driemaal het bedrag van de te weinig geheven belasting’ mogelijk.
De geldboete is niet de enige vermogenssanctie die aan de veroordeelde kan worden
opgelegd. Ook ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel behoort onder omstandighe‐
den tot de mogelijkheden (art. 36e Sr). In veel gevallen zal, met een combinatie van beide ver‐
mogenssancties, een straf kunnen worden opgelegd die recht doet aan de straftoemetingsfacto‐
ren die in het voorgaande zijn onderkend. Er zijn echter gevallen denkbaar waarin vooral het
gefixeerde karakter van de boetemaxima knelt. Bij zeer lucratieve feiten kunnen de maximale
boetes die op grond van de toepasselijke boetecategorie kunnen worden opgelegd, in het niet
vallen tegen door het plegen van het feit te behalen winsten. Een combinatie van boete en
voordeelsontneming kan dan uit oogpunt van speciale en generale preventie te kort schieten.
Het bestuursrecht biedt, doordat het wettelijke kader dat de oplegging van vermogenssancties
regardeert per feit anders vormgegeven kan worden, mogelijkheden om aan de grote lucrativi‐
teit van bepaalde feiten recht te doen. Een voorbeeld is te vinden in de Mededingingswet. Bij
overtreding van het verbod van mededingingsafspraken en bij overtreding van het verbod op
misbruik van een economische machtspositie kan een bestuurlijke boete worden opgelegd van
ten hoogste € 450.000 of, indien dat meer is, ten hoogste 10% van de omzet van de onderne‐
ming dan wel, indien de overtreding door een ondernemersvereniging is begaan, van de geza‐
menlijke omzet van de ondernemingen die van de vereniging deel uitmaken, in het boekjaar
voorafgaande aan de beschikking (art. 57 Mededingingswet). Ook bij andere beboetbare feiten
is een dergelijk aan de omzet gekoppeld strafmaximum opgenomen (vgl. de artt. 69, 70a‐76a
Mededingingswet). Aldus is een kader gerealiseerd dat bij de onder deze wet ressorterende
feiten reële boetes mogelijk maakt.
Naar het ons voorkomt, zal de strafwetgever, wil het strafrechtelijk sanctiestelsel aan al‐
le met boetes te bestraffen feiten recht kunnen doen, bereid moeten zijn in ruimere mate uit‐
zonderingen op de geldende gefixeerde strafmaxima te creëren. Een mogelijkheid kan bijvoor‐
beeld zijn dat bij economische delicten, net als vroeger, weer de mogelijkheid van een flexibel
boetemaximum wordt geïntroduceerd. Aanvankelijk kon bij economische delicten namelijk een
boete worden opgelegd die het viervoud bedroeg van de waarde der goederen, waarmede of
met betrekking tot welke het economisch delict is begaan, of die geheel of gedeeltelijk door het
economisch delict zijn verkregen. Dat is pas bij gelegenheid van de Wet vermogenssancties ge‐
wijzigd in een formulering die in deze situatie de stap naar de naast hogere categorie mogelijk
maakte. 5 Deze wijziging zou teruggedraaid kunnen worden. Een andere mogelijkheid zou kun‐
nen zijn dat in veel ruimere mate specifieke uitzonderingen op het algemeen geldende stelsel
van geldboetemaxima aanvaard worden. De Awr kan in dat opzicht een voorbeeld zijn.
Wenselijkheid van normering van straftoemeting in lagere wetgeving
5 Vgl. B.F. Keulen, Economisch strafrecht, Arnhem: Gouda Quint BV 1995, p. 168‐169.
11