Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

Ook de aard van de overtreder speelt een rol in de bepaling van de boete. Natuurlijke
personen worden met een aanmerkelijk lagere boete bedreigd dan rechtspersonen of personen
in de uitoefening van een beroep of bedrijf. Het verschil bedraagt de helft in bijvoorbeeld het
beleid op grond van de Wav. Indien men de stelsels onderling vergelijkt, dan valt op dat het
maximale boetebedrag voor natuurlijke personen ongeveer € 1.300 bedraagt, terwijl voor on‐
dernemingen de maximale boete zo’n € 450.000 bedraagt, met een uitloop naar boven indien
het genoten voordeel daartoe aanleiding geeft. Meer in het bijzonder voor ondernemingen
geldt dat in het beleid vaak rekening wordt gehouden met de omvang van de onderneming en
(dus) de draagkracht. Bij de vaststelling van de omvang van de onderneming wordt doorgaans
aangeknoopt bij de aantallen werknemers. Het boetebedrag voor een kleine onderneming
(minder dan tien werknemers) bedraagt dan 20‐50 % van het standaard boetebedrag. Voor
midden‐ en middelgrote ondernemingen (meer dan tien, minder dan 50 werknemers, geldt een
percentage van 30‐75 %. Grote bedrijven (meer dan 100 werknemers) kunnen doorgaans het
volledige boetebedrag of soms zelfs anderhalf keer dat boetebedrag tegemoet zien.
Naast het aantal werknemers heeft soms ook het met de overtreding behaalde voordeel
invloed op de hoogte van de boete. Dit is enerzijds een maat voor de omvang van de onderne‐
ming, maar heeft anderzijds ook zelfstandig invloed op de hoogte van de boete. Het wegnemen
van het profijt, bijvoorbeeld door het onverschuldigd betaalde terug te vorderen, resulteert
gemiddeld in lagere boetes. Indien een dergelijke terugvorderingsmogelijkheid ontbreekt, zijn
de boetes doorgaans hoger. De boete ziet dan (ook) op het ontnemen van het voordeel. Soms is
dat een expliciet onderdeel van de boeteberekening. Gedacht kan worden aan de Mededin‐
gingswet en de Telecommunicatiewet, waarbij de betrokken omzet de grondslag vormt voor de
vaststelling van de boetehoogte.
Ten slotte vormt recidive een bepalende factor voor de boetehoogte. In een aantal ge‐
vallen is recidive in de wet aangemerkt als strafverzwarende omstandigheid. In andere gevallen
bevat het beleid een bepaling ten aanzien van recidive. Recidive werkt overigens niet alleen
door in de boetehoogte. Recidive kan ook van invloed zijn op de keuze tussen een strafrechtelij‐
ke of een bestuursrechtelijke boete. In een aantal gevallen bevat de wet een expliciete keuze
voor strafrechtelijke beboeting indien sprake is van een herhaalde recidive. Opmerkelijk is
evenwel dat de maximale geldboetes bij strafrechtelijke handhaving doorgaans op een lager
niveau liggen dan de bestuurlijke boetes. Hierbij moet echter wel worden opgemerkt dat straf‐
rechtelijke handhaving ook kan resulteren in het opleggen van een andersoortige sanctie, zoals
hechtenis of gevangenisstraf.
De hoogte van de boete wordt niet alleen bepaald door het wettelijke boetemaximum en het
boetebeleid, maar ook door de specifieke techniek van het boetestelsel. Het gaat daarbij om de
mate van fixatie en de vorm van die fixatie in wet of beleid. De onderzochte boetestelsels vari‐
eren voor wat betreft de techniek en de mate van fixatie. Soms wordt volstaan met het wettelijk
maximum en geldt geen bijzondere invulling van de boetebevoegdheid. Er is dan in het geheel
geen sprake van fixatie. In andere stelsels is het boetebedrag wel gefixeerd. De fixatie kan zowel
gericht zijn op het feit als op de overtreding. Dit leidt tot een zogenaamde ‘feitcodering’, waarbij
bij de omschreven overtreding een vastgesteld boetebedrag hoort. Minder sterke fixatie vormt
de bandbreedte, waarbij geen boetebedrag, maar een maximale boetecategorie wordt om‐
schreven. En ten slotte is de rekensom aangetroffen als methode om de boete vast te stellen.
De onderscheiden fixatiemethoden hangen samen met de aantallen opgelegde boetes,
waarbij in het algemeen geldt dat rekensommen minder voor de hand liggen naarmate vaker
een boete moet worden opgelegd. De uitzondering op deze regel vormen de boetestelsels in de
AOW en de Awr (vergrijp). In beide gevallen vormt echter de parallelle herstelsanctie het aan‐
grijpingspunt waarmee het benadelingsbedrag (en dus de parameters voor de boetehoogte) aan
het licht komen.
29