jc3b3zef-kisielewski-ziemia-gromadzi-prochy

już przetrzebionych, wiele wywieziono do Szczecina i Berlina, ale dośćdużo jeszcze jest. To, co pozostało, dzieli się' na dwie części: jedna,która dotyczy spraw niemieckich, jest wystawiona na widok publiczny;drugą, dotyczącą spraw polskich, skrzętnie zamyka sięprzed niepowołanymi. Zupełnie tak samo, jak z archiwami w Gdańsku.Takie "nieprzenikliwe" archiwum posiada każde tutejsze miasteczko.W Kołobrzegu jest na przykład obszerne, kilkuizbowe archiwum zezbiorami dokumentów polskich, które stało się dla świata nauki zupełnieniedostępne. Gdy się wspomni o gościnności, jakiej doznają Niemcyw polskich archiwach, o swobodzie, jaką się tu cieszą, a gdy się równocześniema w pamięci owe zaryglowane zbiory pomorskie - ogarniaczłowieka gorycz. Nie jestem mściwy, nie znam uczucia podjudzania,ale przecież ·trochę sprawiedliwości by się przydało: przecież to gorzkopomyśleć, że w Polsce nie posiadamy ani jednej monografiiPomorza Zachódniego z powod u braku ź ród e ł, że w społeczeństwiepolskim skutkiem tego zginęła świadomość polskości PomorzaZachodniego. Znikła, rozwiała się, jak mało która strata.Gośc'innie rozwarte archiwa w Polsce i zaryglowane w Niemczech.Jedyna pociecha i jedyne tłumaczenie: że my nie mamy czegoukrywać, Niemcy ryglami ukrywaj ą polskość niemieckiego Pomorza.W przeciwieństwie do miast, wsie posiadają charakter polskiw budownictwie, w zwyczaju, w sposobie zabudowania. Nic dziwnego.Dziś wieśniacy pomorscy mówią już po niemiecku, ale kilkadziesiąt,ale sto lat temu iluż naprawdę umiało ten język?1 W pamiętnikachszlachty pomorskiej z ubiegłego wieku można czytać takie zwierzenia:ojciec kształcił syna w prawie,w rzemiośle wojskowym, w administracjii w mowie polskiej. Brał guwernera Polaka. InaczeJ syn, który miałsię dobijać urzędu krajowego, nie byłby zrobił żadnej kariery. Nieumiałby się rozmówić z przychodzącymi do urzędu. _A wŚzczecinie, w wielkim; wcześnie zniemczonym Szczecinie niektóreksięgi parafialn~ jeszcze w połowie zeszłego wieku były prowadzonepo polsku. Bowiem góra była niemiecka alboznienwzona,ale lud był polski. Ostateczna germanizacJa dokonała się po roku 1850,w związku z uderzeniem germanizmu.na Wielkopolskę: Wielkopolskasię obroniła, a~e padła polskość"Pomorza Szcżecińskiego, ó'garnięta miperyferiach językowych uczuciem.beznadziejn!Jści.- .~y rozdział to pamiątki tkvii.ącegłębiejpod powierzchnią. Nawiązujące;do·czasów (jawniejszych.· Nie-wspominam o nazwach: JeśliMeklemburgia. posiada -ponad -50% 'nazw pochodzenia słowiańskiego,to po-mórze. ma ich proceIit-zna~znie'wyzszy, .bez mała podwójny.322