jc3b3zef-kisielewski-ziemia-gromadzi-prochy

pogranicznego. O ile w głębi Rzeszy spotyka się wśród księży nieustraszonemęstwo, odwagę i prawdziwą godność, to tu, na granicy,jakże często zjawia się gorliwość i arywizVl. Być może, idzie ten stylod księdza prałata Bauera, Administratora Apostols~iego w Pile.Osobny problem -- to problem szkoły. Szkół niemieckich jest tubardzo wiele i świetnie wyposażonych nie tylko w rekwizyty szkolne,ale i w środki finansowe, którymi nauczyciel może dysponować w sposóbdowolny. Szkół polskich jest mało. Do niedawna było jeszcze ichkilka, dziś jest tylko jedna w Ugoszczy. I poza tym, co to za szkoły!Gnieździły się po chatach, w lichych budynkach, w najbardziej niesprzyjającychwarunkach.Przeciw posyłaniu do polskich szkół stosowali Niemcy terror.Gospodarzy, którzy zapisywali dzieci do polskiej szkoły, nie tylkopozbawia się możnościzarobkowanianaprzednówku. ale często aresztujepod zarzutem szpiegostwa i długie miesiące przetrzymuje w więzieniach.Równocześnie za pośrednictwemwszystkich dostępnych czynnikówrzuca się w teren hasło "deuisch isi tein", niemczyzna jest rzecząpiękną, polskość jest barbarzyństwem i ciemnotą. Polskość otoczonajest pogardą.Władze administracyjne stosują wiele niedozwolonych chwytów,jeśli chodzi o resztki życia zespołowego. Aby uzyskać większośćw gminach wyłączniepolskich, dzieli się je na części, przyłącza do nichtartaki i stacje kolejowe, gdzie jest wielu urzędników niemieckich.W ten sposób dochodzą do skutku tzw. "chrzty pruskie", zmiananazw miejscowości. W ten sposób zmieniono niedawno nazwę Czarndamerowna Sonnenwalde, a Trzebiatkowo na Radensfelde. Możnasobie wyobrazić, jak w tych warunkach wyglądać muszą wybory czyteż spis ludności.Poza tym na te' przygraniczne tereny płyną szeroką strugą pieniądze.Pieniądze rządowe, pieniądze uzyskane z podatków płaconychrównież przez ludność polską. Nie tylko subwencje dla renegatow,nie tylko nawozy sztuczne i maszyny rolnicze, ale i wielkie budynki:w Wierzchucinie zbudowano wspaniałą saJę gimnastyczną, w Studzienicachzałożono piękne towarzystwo wioślarskie z kompletnym, bogatymsprzętem sporto'wym. t tak wszędzie. Wszędzie też buduje sięochronki. To ważna pozycja. Ochronki niemieckie powstają dlategotak gęstą siecią, ponieważ chodzi o to, aby już w małe dzieci wpoićniemczyznę. Tak dokumentnie wpoić, aby przyszedłszy do polskiejszkoły nie umiały po polsku albo nauczyły się polszczyzną gardzić.Istnieją naKaszubach po tamtej stronie granicy towarzystwa pol~skie różne, oświatowe, szkolne, biblioteczne, ale są one tak bardzoskrępowane; że w praktyce nie mogą rozwinąć żadnej działalności.441