jc3b3zef-kisielewski-ziemia-gromadzi-prochy

Takich żywych reklam jest wiele. I nie mogą wydziwić się Niemcy, żemimo tego wszystkiego, mimo tryskającej sokami trawy Kaszubi, którychdo głębi przejęła wieść o profanacji procesji, zwracają swojeoczy i serca do... chudej połowy łąki. Ci zmaterializowani Kaszubi!Niemcy nie mogą wyjść z podziwu. Niemcy nie rozumieją. Niepierwszy raz.Jeden z Kaszubów koło Słupska mówił:-My stari możemy po kaszubsku, młodzi nie.A inny:- Ci co pólsta, szacy mogą po slowińsku. Ninia te mlodzi wicejnie mogą.Szkoła, zbór, sprawy zarobkowe i karczma (bo karczma zdziałaławiele złego) wpływały na to,· że język się wynaradawiał., Któryś z Kaszubów opowiadał Parczewskiemu, że chodził do niemieckiejspowiedzi, bo miał białkę rodem z Retchojc. A ktoś innynarzekał na nauczyciela, że z ich mowy, z ich obyczajów:- Śmiał sę a podkarbiał.·Jeszcze inny zauważył znowu:- Ksandzowe nic po polsku nie uczą, chcą polską wiarę zatampic., Skargi biegną jedna za drugą.·- Gdy grossmama wumierała w roku 1842, umarłej dano w zargkancjonał słowiński, bo go tam już czytać nie umiano.I oto wyłania się szczegół, który aż poraża swoją straszliwą wymową.Ustalił się zwyczaj, że gdy w jakiejś rodzinie zanikała znajomośćdawnej mowy, książki do nabożeństwai śpiewniki w kaszubskimjęzyku pisane (np. Katechizm mały dr Marcina Lutra z niemieckiegojęzyka w słowieński wystawiony przez Michała Pontana, sługę słowabożego w Smołdzynie) wkładano do trumny ostatniej osobie z rodziny,która jeszcze po kaszubsku mówiła. Na znak i symbol. Przejmującysymbol.Niekiedy całe wioski taki pogrzeb urządzały: tak się stałow Szmołdzinie (w którym jest zresztą bogate archiwum lokalne).\ ."Gdy jednak starzi zdechli a młodi czytać już po polsku nie mogli,przy budowie nowego kościoła w roku 1874 wrzucono stare, w niezrozumiałymdla żyjącego pokolenia języku drukowane księgi religijnedo podziemi kościelnych. Tam je zamurowano na zawsze" (Parczewski)..Tak to zeszło śpiewnikom, tak kancjonałom, których jedynymżywiołem jest lotna pieśń.' Zamykano je w trumnachI albo w kryptach,po cmentarzach. Cóż za patos'w tym zwyczaju!