jc3b3zef-kisielewski-ziemia-gromadzi-prochy

kiem polskim, ponieważ całe środowisko było polskie. Obecnie przyszłaprzymusowa szkoła niemiecka.Swoją wielką porcję zasługi mieli również pastorzy niemieccy.Nie wszyscy, zdarzały się wyjątki, jak ów pastor Krommer, który"gadal i pial po slowińsku", ale ogromna i przeważająca większość.Zachodni teren tutejszy od dawna był protestancki. Pastorzy, przydzielenido parafii, nie tylko nieśli posługę religijną, szerzyli równieżgermanizację. Wbrew potrzebie, wbrew istniejącemu stanowi .rzeczywprowadzali spowiedź, konfirmację i kazania niemieckie, a usuwali·polskie. Dałoby się z dat tej gorliwości ułożyć smutny różaniec wspomnień:zniesiono język polski w zborach: w Smołdzinie - r. 1790,w Gardnej - r. 1827, w Stojęcinie - r. 1816, w powiecie lęborskim ­r. 1811, Cecenowie - r. 1856, w Główczycach - r. 1856, w Osieku ­r. 1856, w Chabrowie :- r. 1864.Wbrew sprawiedliwej potrzebie, ale i wbrew osobistym interesomsamych pastorów, którzy mieli sto kłopotów z ludem, nierazsłowa w niemieckiej mowie nie umiejącym wymówić. Kroniki notująpod rokiem 1829 aż groteskowe perypetie pastora Jana Punschke,który ani rusz nie mógł sobie dać rady z ludźmi parafii ruszczeckiej.Albo ta historia z Cecenowem: "Razu pewnego wakował urząd pastora.Dziedzic dał w Słupsku prezentę Szymańskiemu, chłopi jednakbyli za Friedericim z Lęborka. Prezentowany przez dziedzica utrzymałsię na urzędzie, lecz dopiero przy pomocy siły wojskowej wprowadzonyzostał do zboru" (Parczewski; z pracy· tego uczonego zaczerpniętezostały również dalsze cytaty kaszubskie).Bo Kaszubi nie łatwo rezygnowali ze swojej mowy. Walczyli.Stwierdzenie "ia jem z Polski" było powszechne i mocno ugruntowane.Wyrzucenie siłą języka polskiego schodziło się w ich świadomościznajstraszniejszym kataklizmemI Wielu Kaszubów mówiłoHilferdingowi, że przychodzi antychryst i będzie koniec świata.- Starzy płakali i lamentowali, woni beli jesz Kaszebi, źe dzecisę muszeli po niernecku uczec, ale to nic nie pomogło. Taraz to wszetcimuszemy Niemcami bec, to je zły; starszy nie mogą uczec dzeci,a to je zły - wskazując na j~dną ze starszych kobiet mówił dalej ­kej wona mała beła, to wona chca sę po kaszebsku uczec, ale woni nie·dozwolili ksandz i szkolni.. - Przyszedł cwang i muszeło wszytko polsko zagubione beci wszytko po niernecko bec: Ta polska mowa muszeła wustac, Ldlo.tego jen beło zażegnonie po niemecku:Najgorsza była ta przepaść, która otwierała się międży starszym,·a młodszym pokoieniem. -Rodzice przestali rozumieć.dzieci. Stało sięfaktem, .że tylko starzy ludzkumieli po kaszubsku, młodZież zaledwie355