Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi.compressed

ereksiyon oluşabilir. İlginç bir şekilde bu ajanlar yalnızca hasta seksle ilgilendiği ve uyarılma
girişiminde bulunduğunda (yani penise zayıfta olsa sinyaller geldiğinde) işe yararlar
(uykuda etkili olmazlar).
Ereksiyonun oluşmasında temel belirleyici düz kas gevşemesidir. Prostoglandinlerin
uygulanması da penil düz kasları gevşeterek fizyolojik mekanizmaları tetikleyebilir ve
böylece ereksiyona yol açabilir. Bu nedenle intrapenil alprostadil (prostoglandin) enjeksiyonu
hem organik nedenlerle oluşan empotansta, hem de işlevsel nedenlere ve hatta
çoklu nedene sahip empotansta etkilidir. Bu yöntemin kısıtlılıkları, bir tür mazoşistik bir
yaklaşım olarak görülebilecek olan kişinin kendine enjeksiyon yapması, sürecin spontan
olmaktan uzak olması ve uzamış ve ağrılı ereksiyon yani priapizm riskidir. Prostoglandin
kişi mental olarak uyarılsa da uyarılmasa da ereksiyon oluşturmaktadır.
SSRI’lar ve SNRI’ların da dahil olduğu başka ilaçlar da bazı hastalarda cinsel uyarılmayı
etkileyebilir. Bu ajanların bazıları NOS’u doğrudan inhibe edebilir ve erektil bozukluk
oluşturabilir. Diğer taraftan bazı dopaminerjeik ajanlar NOS’u yükseltebilir ve bu
nedenle pro-dopaminerjik ajanlar sadece isteğin artırılmasında değil, aynı zamanda uyarılma
için de faydalı olabilir. Antikolinerjik ajanlar uyarılmayla etkileşebilir ve erektil bozukluk
oluşturabilir. Bu nedenle antipsikotikler, trisiklik antidepresanlar ve antikolinerjik
etkinliği olan diğer ilaçlar erektil işlev bozukluğu oluşturabilir.
Hipoaktif cinsel istek bozukluğu (HCİB)
Cinsel işlev bozukluklarından biri de azalmış libido, cinsel motivasyon yokluğu, azalmış
cinsel fantazilerle karakterize hipoaktif cinsel istek bozukluğudur (HCİB). Bu tartışılabilir
bir konudur; çünkü geçici olarak görülen uyku bozukluğu, aşırı çalışma ve yorgunluk
gibi kişisel problemlere bağlı sorunlarla kronik problemleri ayırmak zor olabilir. Bunun
için potansiyel tedavilerin ortaya çıktığı dikkate alınırsa, HCİB kurumsal sponsorlarca
yaratılmış yeni bir hastalık olabilir mi? Bunun yanında azalmış libido sıklıkla majör depresif
bozukluğun bir parçasıdır (Bölüm 11 ve 12’deki tartışılmıştır, Şekil 11-45,11-55,
12-124 ile 12-126 arası gösterilmiştir). Bu nedenle azalmış libidonun bağımsız bir klinik
tanım olmaktan ziyade majör depresif epizodun artık bir semptomu olması daha yüksek
bir ihtimal midir (Şekil 19-55)? Son olarak, HCİB çoğunlukla kadınlarda görülen bir bozukluk
olarak düşünülmektedir. Herhalde özellikle de erkekler böyle düşünmektedir. Bu
nedenle acaba kadınlarda gerçek bir cinsel işlev bozukluğundan ziyade erkeklerdeki cinsiyetler
arası ilişki sorunu olabilir mi? Pek çok kadın bir ilişki süreci boyunca cinsel isteğin
zamanla azaldığını bildirir ve bazıları partnerine ilgisini yitirirken başka biriyle seks
yapmak hala çekici gelebilir. Bu gibi durumlarda cinsel isteği ilaç almakta artırmak mümkün
gibi gözükmemektedir. Bu soruların cevapları daha ileri araştırmalar yapıldıkça açıklanabilecektir.
Yine de bazı hormon ve ilaçların cinsel isteği çok az olan kişilerde isteği
artırabileceği açıkça ortadadır.
Bu bölümde tartışılan pek çok bozuklukta olduğu gibi, HCİB’de temel semptomlar
azalmış libido ve cinsel fantaziler olsa da, sıklıkla tanısal olmayan semptomların değerlendirilmesi
ve tedavisi de eşit oranda önem taşır. İştah ve kilo değişiklikleri (beden imajı
problemleri cinsel istekle ikincil bir etkileşim içinde olabilir), apati, sadece sekse özgü olmayan
global keyifsizlik, motivasyon eksikliği, yorgunluk bilinen en etkili antiafrodizyaklar
olabilir (şekil 19-55). Ayrıca HCİB ile ilişkili olabilecek başka durumlar, örneğin
perimenopozal kadınlarda görülen vazomotor semptomlar Bölüm 12’de ayrıntılı biçimde
1004 Temel Psikofarmakoloji