Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi.compressed

Şizofreninin Nörodejeneratif Teorileri
apoptozisin genetik olarak
programlanması
prenatal anoksi /
enfeksiyon / toksinler
eksitotoksisite pozitif semptomlara
yol açar, bunu rezidüel
negatif semptomlar izler
nöron ölümü ya da dentrit kaybı
ŞEKİL 9-43 Şizofrenide nörodejenerasyon teorileri. Şizofrenide nörodejenerasyon teorileri, nöronal
işlevlerin ilerleyici tarzda kaybına dayanır. İster dentrit kaybından ve sinapsların harabiyetinden olsun,
isterse nöronların ölümünden olsun, bu işlev kaybı şizofreninin semptomlarının ve hastalığın ilerlemesinin
altında yatan neden olabilir. Nörodejenerasyonun nedenleri, nöronal ve sinaptik yıkımın daha baştan
genetik olarak programlanmış olmasından; anoksi, enfeksiyon, toksin, annede yetersiz beslenme gibi fetal
durumlara maruz kalmaya; tek başına pozitif semptomları ortaya çıkarabilecek, nöron ölümlerine neden
olabilecek ve ilerleyici negatif semptomlara yol açabilecek bir durum olan glutamat kaynaklı
eksitotoksisiteye kadar geniş bir aralıkta yer alabilir.
bu yaşlar boyunca devam eder, tedavi ve nüks ile artıp azalabilme ile karakterize yıkıcı pozitif
semptomlarla sürer. Akut nüksleri ve alevlenmeleri izleyen dönemlerde hiçbir zaman
eski işlevsellik düzeyine tam olarak geri dönülemez (Şekil 9-44’te faz III).
Son olarak hastalık, kırklı veya daha ileriki yaşlarda, sosyal işlevselliğin zayıfladığı,
negatif ve bilişsel semptomların belirginleştiği, arada bir artsa da başlangıç düzeyine göre
daima önemli derecede düşük bir işlevselliğin bulunduğu, büyük oranda durağan bir evreye
girer ki, bu evreye tükenme evresi de denilmektedir (Şekil 9-44’te faz IV).
Şizofrenik bir hastanın antipsikotik tedaviye yanıtının hastalığın seyri boyunca değişebildiği
(ve azalabildiği) gerçeği de bu hastalıkta süregiden bir tür nörodejeneratif işleyiş
olduğuna işaret etmektedir. Örneğin, şizofrenik bir hastanın her bir psikotik nüksün
ardından yeniden iyileşmeye girmesi için gereken süre her defasında daha uzun olmaktadır.
Ard arda gelen atakların ve alevlenmelerin, işlevlerini her defasında biraz daha azaltmasından
dolayı, hasta antipsikotik tedaviye daha az yanıt veriyor olabilir. Hastalıkta
birbirini izleyen ataklar sırasında tedaviye direnç gelişmesi durumu, “psikoz beyin için
tehlikelidir” düşüncesini doğurmaktadır. Buna göre, erken ve düzenli tedavi alan hastalarda
hastalığın ilerlemesinin durdurulması veya en azından tedaviye direnç gelişmesinin
önüne geçilmesi de mümkün gibi görünmektedir.
Şizofrenideki yokuş aşağı gidişatı ve tedaviye direnci açıklamaya yönelik bir diğer
ana görüş de şizofrenideki nörodejeneratif olayların glutamatın aşırı aktivasyonu sonucu,
eksitotoksisite denilen duruma yol açması üzerine kuruludur. “Şizofrenide eksitotoksisite
hipotezi”nde nöronların, glutamaterjik nöronlardaki eksitatör nörotransmisyonun aşırı
aktivasyonundan dolayı dejenerasyona uğradıkları ileri sürülmektedir. Eksitotoksisitenin
işleyişi, sadece şizofrenideki nörodejenerasyonu açıklamaya yönelik bir hipotez olma-
300 Temel Psikofarmakoloji