Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi.compressed

Sinapsın Nöronal Aktivite ile Güçlendirilmesi
Birlikte ateşlenen nöronlar, birlikte bağlantı kurarlar.
ŞEKİL 2-28 Sinapsın güçlendirilmesi. İşlevsel sinapslar, değişen koşullara ve bir sinapsın bağlantıda
olduğu nöron tarafından kullanılma miktarına yanıt olarak sürekli güncellenir. Burada belirtildiği üzere, artmış
nörotransmitter salıverilmesi bir sinapsta ifade edilen pre-ve postsinaptik reseptörlerinin sayısını (orta), aynı
zamanda da pre-ve postsinaptik kalınlaşma yoğunluklarını (sağ) değiştirebilir.
Sinaptik Esneklik
ŞEKİL 2-29 Sinaptik esneklik. Bir
sinapsın kullanımının artması onun
yapısal düzeyde adaptasyonuna yol
açabilir. Burada gösterildiği gibi, hem
pre- hem de postsinaptik yüzlerin
yüzey alanı daha fazla sayıda ve
sıklıktaki reseptörleri barındırmak
için artabilir.
Nörogelişim esnasında, eksitotoksisite gibi bazı süreçler, muhtemelen beyinin geç çocukluk
ve ergenlik döneminde görülen dramatik yeniden yapılanmasını etkilemek için
başlatılırlar (Şekil 2-38). Her şey iyi giderse, nörogelişimsel deneyimler ve genetik programlama
beyinin hangi bağlantıları koruyup, hangilerini yok edeceğini akılcı bir şekilde
seçmesini sağlar. Uygun bir şekilde yapıldığında, birey bu olgunlaşma görevi esnasında
gelişir ve sorunsuz bir şekilde erişkin döneme ilerler. Kötü seçimler teorik olarak şizofreni
veya dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi nörogelişimsel hastalıklara yol
açabilir.
Yeni sinapsların büyümesi ve eski sinapsların budanması, çok daha yavaş bir tempoda
ve gelişimin erken evrelerindekinden daha kısa mesafelerde olmak üzere bir ömür
boyu sürer. Bu yüzden de her bir nöronun aksonları ve dendritleri, yeni bağlantılar kurup
eski olanları ortadan kaldırmak suretiyle sürekli değişim halindedir. Beyin aslında hiçbir
zaman gelişimini durdurmaz; sadece yavaşlatır. Nöronlar doğumdan önce ve sinapslar
da geç çocukluk ve erken ergenlik döneminde belirgin olarak azaltıldıktan sonra, bu süreç
erişkin beyininde oldukça yavaşlar ve burada sinapsların bakım ve yeniden yapılanması
düşük bir seviyede ve çok daha sınırlı olarak devam eder. Her ne kadar olgun beyindeki
sinapsların, tanınma molekülleri tarafından yönlendirilerek sürekli bir yapısal şekillenme
göstermesi, erken beyin gelişimindeki geniş-çaplı büyümenin yanına bile yaklaşamazsa
da, bu kısıtlama faydalı olabilir. Çünkü, bu durum kısmen de olsa, istenmeyen aksonal büyümeyi
kısıtlarken, aynı anda yapısal plastisiteye de izin vermektedir. Bu durum eriş-
44 Temel Psikofarmakoloji