Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi.compressed

Nigrostriatal dopamin yolağındaki dopamin nöronları kolinerjik nöronlarla postsinaptik
bağlantı kurar (Şekil 10-11A). Dopamin normalde postsinaptik nigrostriatal kolinerjik
nöronlardan asetilkolin salıverilmesinı inhibe eder (Şekil 10-11A).
Dopamin reseptörleri bir geleneksel antipsikotik ilaç tarafından bloke edildiği için
bundan dolayı dopamin asetilkolin salıverilmesinı baskılayamazsa asetilkolin hayli aktif
hale gelir (Şekil 10-11B).
Asetilkolinin bu aşırı aktif halinin telafisi için bir antikolinerjik ajanla bloke edilmesi
gerekir (Şekil 10-11C). Antikolinerjik etkiye sahip bu ilaçlar ile dopamin reseptörleri
bloke edildiği zaman, dopamin inhibisyonu geri döndürülerek aşırı asetilkolin aktivitesi
azaltılır (Şekil 10-8 ve Şekil 10-11C). Eğer bir ilaçta antikolinerjik özellikler ile D 2 bloke
edici özellikler birarada ise, nigrostriatal dopamin yolağında D 2 blokaj etkisini hafifletirler.
Bu yüzden güçlü antikolinerjik etkilere sahip geleneksel antipsikotikler (örneğin, Şekil
10-8) zayıf antikolinerjik özellikleri olan geleneksel antipsikotiklerden (Şekil 10-9) daha
düşük EPS oluşturma riskine sahiptirler. Dahası, nigrostratal sistemde D 2 blokajının etkileri
antikolinerjik özellikleri olan bir ajanın birlikte uygulanması ile hafifletilebilir. Bu
EPS’yi azaltmak için geleneksel antipsikotiklerin antikolinerjik ajanlarla birlikte verilmesi
gibi genel bir stratejiye yol açmıştır. Ancak, ne yazık ki antikolinerjik ajanların birlikte
kullanılması geleneksel antipsikotiklerin tardif diskineziye neden olma olasılığını
azaltmamıştır. Öte yandan bunlar ağız kuruluğu, bulanık görme, konstipasyon, üriner retansyon
ve bilişsel işlevlerde bozulma gibi iyi bilinen yan etkilere de yol açmaktadırlar
(Şekil 10-10).
Geleneksel antipsikotik ilaçların diğer farmakolojik özellikleri
Geleneksel antipsikotik ilaçlar başka farmakolojik etkilerle de ilişkilidir. Bunlar; histamin-
1 reseptörlerinin blokajı (Şekil 10-8 ve 10-12) ile kilo alımı ve uyku haline neden olan genellikle
istenmeyen etkiler ve alfa-1 adrenerjik reseptörlerin blokajı (Şekil 10-8, 10-9 ve
10-13) ile ortostatik hipotansiyon gibi kardiyovasküler yan etkiler ve uyku halidir. Geleneksel
antipsikotik ajanlar Şekil 10-8 ve 10-9’da gösterildiği gibi çeşitli reseptörleri bloke
etme yeteneklerine göre farklılık gösterebilirler [Örneğin, bir popüler geleneksel antipsikotik
olan haloperidol, (Şekil 10-9) göreceli olarak çok az antikolinerjik ya da antihistaminik
bağlanma özelliği gösterir]. Bundan dolayı, geleneksel antipsikotikler tedavi edici
etkilerinde genel olarak çok fark göstermeseler de yan etki porofillerinde bazı farklılıklar
gösterebilirler. Bu yüzden bazı geleneksel antipsikotikler diğerlerinden daha sedatiftir,
bazıları diğerlerine nazaran daha fazla kardiyovasküler yan etkilere yol açabilirler ve
bazıları diğerlerinden daha fazla EPS’ye neden olurlar.
Uzun dönemde geleneksel antipsikotiklerle tedavinin risk ve yaraları
Geleneksel antipsikotikler haftalarca tedavi ardından çoğu hastada pozitif hastalık semptomlarını
azaltırlar. Bu ilaçların bırakılması şizofreni hastalarının %10’unda bir ay içinde
psikozun yeniden belirmesine neden olmaktadır. Bu yüzden tedavinin kesilmesini izleyen
6 ay içinde hastaların %80’inde hastalık tekrar ortaya çıkar. Tekrarlamayı önlemek için
geleneksel antipsikotiklerle uzun dönem tedavinin sürdürülmesi, ödül yolağını etkilemesi
ve EPS başta olmak üzere yan tesirleri göz önüne alındığında sorun oluşturmaktadır. Motivasyon
kaybı ve EPS gibi yan etkiler hastaların birçoğunun tedaviye devam etmemesine
neden olmakta ve hastaları “döner kapı” yaşam tarzına sokmaktadır; yani hasta hastane
içinde ve dışında hastalığın tekrarlaması ile ev ile hastane arasında yaşantısını sürdüren
kişi haline gelmektedir. Hastalar çoğunlukla nüks riskini geleneksel antipsikotiklerin
Antipsikotik İlaçlar
341