Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi.compressed

5). Bu şekilde her iki fenotip gen ve hastalık arasında yer almakta ve ölçülebilmektedir;
ancak her zaman klinisyen gözüyle fark edilemeyebilir. Bunlar hastalığın kendisi ile kıyaslandığında
daha kesin ve tekrar ölçülebilir özelliktedirler. Bu durumda her bir psikiyatrik
tanı muhtemelen birkaç farklı hastalığı tanımlar veya en azından birkaç farklı
biyolojik yolak aynı hastalığı tanımlar. Bir biyolojik endofenotipi tekrarlayarak ölçmek
bu şekilde çeşitliliği azaltabilir ve gen ile biyolojik endofenotip ilişkisi bilim adamlarının
gen ile DSM’de tanımlanan hastalığa doğru olan ilişkiyi daha net bir şekilde değerlendirmesini
sağlayabilir.
Biyolijik endofenotipler elektrofizyolojik yanıttan nörogörüntüleme ve enformasyon
işlemine kadar sınıflandırılabilinen ölçülebilir biyolojik fenomenlerdir. Bunlar tıpkı özgül
olarak beyin devrelerinde, sıklıkla prefrontal kortekste yer alan enformasyon işleminin bir
sinyali gibi, işlevsel manyetik rezonans görüntüleme yöntemi ile ölçülebilirler.
Semptom endofenotipleri bir mental hastalıkla ilişkili tek bir semptomdur ve genellikle
bu hastalık için DSM’nin koyduğu ölçütlerden biridir. Suç ve insomnia endofenotip semptomlar
iken major depresif bozukluklar endofenotip semptom grubunda değildir. Halisünasyon
ve yürütücü işlevlerde bozukluk semptom endofenotipleri iken şizofreni değildir.
Davranışlar bir mental hastalığın endofenotiplerinden kaynaklanmayabilir. Aynen korkunç
bir yüzün sizi nasıl korkuttuğu gibi, yenilik arama, tehlikeden sakınma, dürüstlük
gibi sizin kalıtsal kişilik modelinizde erken yaşam evrenizden başlayarak hayatınız boyunca
var olan beyninizin içindeki bir şeyi ne kadar doğru ölçebileceğiniz bir çok değişken
tarafından kontrol edilen tartışmalı bir durumdur.
Davranışların açıkça tanımlanması zordur. Çünkü birçok karmaşık işlevsel etkileşime
sahiptirler ve aniden ortaya çıkan olgulardır. Fakat yine de birkaç farklı anormal davranışı
içeren mental hastalıklardan daha kolay tanımlanırlar. Belirli anormal davranışların
aynısı aynı hastalıkta her hastada görülmez. Ancak çok sayıda olasılıkla birlikte aynı tanı
listesinde yer alabilirler. Bu çeşitlilik tek bir gen etkisini karmaşık ve çok tanımlı mental
hastalıklarla ilişkilendirmeyi güçleştirir.
Genden mental hastalığa hipotetik yolakta seyahat
Genden mental hastalığa giden hipotetik yolak genden molekülere, devrelerden enformasyon
sürecine (biyolojik bir endofenotip), semptom endofenotiplerden (bir mental hastalığın
tek fenotipi) sendromun tüm semptomlarına doğru gider (Şekil 6-6). Şekil 6-6 da
gösterilen hipotetik örnekte, aynı “A” devresinde yer alan iki risk geni söz konusudur.
Bunların birisi monoamin bozulması nedeniyle değişmiş enzim aktivitesi ve diğeri değişmiş
sinaptik plastisite nedeniyle verimsiz enformasyon sürecine gidişi yönlendiriyor.
Bu durum hipotetik olarak yürütücü işlevlerdeki bozulma sonucu ortaya çıkan bilişsel
bozuklukla ilişki semptomlara neden olur. Bu durumda devre A’daki bilişsel enformasyonların
işlenmesindeki verimsizlik biyolojik endofenotip olurken, yürütücü işlev bozukluğu
semptom endofenotipi olmaktadır. Hipotetik bir üçüncü risk geni ise prefrontal
korteks nörogelişimi için kritik bir proteini kodlar, “B” devresinde yer alır ve onun bozulması
delüzyon semptomlarının oluşmasına yol açar. Buradaki biyolojik endofenotip B
devresindeki uygun enformasyon sürecinin kaybıdır. Semptom endofenotipi ise delüzyon
oluşumudur. Bunlar birlikte düşünüldüğünde, hipotetik olarak hastada çoklu anormal
devrelerden kaynaklanan semptomların bir kombinasyonu nedeniyle şizofreni gelişir.
184 Temel Psikofarmakoloji