Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi.compressed

Hızlı Taşıma için Materyal Çeşitleri
mitokondri
reseptörler
sinaptik veziküller
enzimler
büyüme faktörü
iyon kanalları
anterograd
sekretuar
veziküller
retrograd
sekretuar
veziküller
nörotransmitter
peptid
büyüme faktörü
eski mitokondri
nörotransmitterler
geri alım pompaları
(nörotransmitter
taşıyıcıları)
peptidler
ŞEKİL 1-16 Hızlı taşınma ile sevk edilen materyal çeşitleri. Hızlı taşıma sistemlerinde taşınanlar yani
yolcular mitokondri, nörotransmitterleri içeren sinaptik veziküller, sekretuar proteinleri içeren sekresyon
özelliği olan veziküller, reseptörler, enzimler, iyon kanalları, geri alım pompaları ve diğer proteinlerdir.
zamanda zıt istikamette de, “retrograd” (geriye doğru) olarak bilinen ve Şekil 1-18’de
“kuzey yönündeki şeritler” olarak gösterilen bir taşınma da mevcuttur. Ancak, retrograd
taşınma diğerinin yaklaşık yarısı hızında gerçekleşir. Kullanılmış ve atılmış proteinlerin
ve organellerin lizozomlarda tahrip edilmek üzere akson sonlanma ucundan hücre gövdesine
taşınması ile ilişkilidir. Retrograd sistem aynı zamanda sinapstan büyüme faktörleri
ve virüsleri alıp bunları somaya göndererek, genoma kimyasal yolla sinyal iletebilir
(Şekil 1-18).
Diğer bir hızlı taşıma sistemi de nörotransmitterlerin sentez, metabolizasyon ve kullanımı
için gerekli teçhizatı taşır. Monoaminler gibi düşük moleküler ağırlıklı nörotransmitterlerin
taşınmasında olduğu gibi, bunların tüm sentetik malzemesini kapsar. Nitekim,
bu nörotransmitterler sadece somada üretilip akson terminaline gönderilmez, aynı zamanda
akson ucunda buraya gönderilen sentetik enzimlerden de lokal olarak yapılırlar
(Şekil 1-19). Bu önemlidir, çünkü bu nörotransmitterlerin kullanım hızı, bunların somadan,
“hızlı” taşıma sistemiyle dahi, akson boyunca taşınma hızından daha fazla olabilir.
Bu nedenle nörotransmitterler paketlenip presinaptik nörondaki veziküllerde depolanır
ve sanki dolu bir silah gibi ateşlemeye hazır olarak tutulurlar. Salıverilen monoaminleri
tekrar yakalayan geri alım pompaları (monoamin taşıyıcısı) presinaptik nöronda bulunurlar
ve böylece bir nöronal iletimde kullanılan monoaminler, takip eden bir nöronal
iletimde tekrar kullanılmak üzere geri alınabilirler. Bu nöropeptidlerin nöronal iletimdeki
Nöronların Yapısı ve İşlevleri
15