Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi.compressed

Psikiyatrik Bozukluğa İlerlemeyi Önleyici Eken Tedavi Modeli
presemptomatik
tedavi
prodromal
tedavi
subsendromal
tedavi
biyolojik
endofenotipi
provoke olmamış,
geri dönüşümlü
stres duyarlılığı
provoke olmuş,
telafi eksikliği
provoke olmuş,
aşırı aktivasyonla veya
devrenin bozulması
ile telafi sistemi bozulmuş
provoke olmamış
ama telafi
bozukluğu
semptom
endofenotipi
veya
fenotip
semptom yok
savunmasız
ama
presemptomatik
prodromal semptomların
başlaması
belirgin ama gizli /
subsendromal semptomlar
tam bir sendroma /
psikiyatrik bozukluğa ait
psikiyatrik semptomlar
ŞEKİL 8-4 Presemptomatik ve prodromal tedavi. İşlevsel nörogörüntüleme ile biyolojik
endofenotiplerinin varlığı belirlenen presemptomatik aşamadaki bireylerin, tedavi edilmek suretiyle
(presemptomatik tedavi) psikiyatrik bozukluğa ilerlemelerinin önlenebilmesi mümkündür. Teorik olarak,
devrelerdeki biyolojik yükü azaltacak tedaviler, telafi bozukluğunu önleyerek bilgi işleme sürecini
iyileştirecektir. Benzer şekilde, prodromal ya da subsendromal aşamalarda verilen tedavi de psikiyatrik
bozukluğa ilerlemeyi önleyebilir.
den önce verilseydi ne olacaktı? Genotiplemenin gelişimiyle birlikte, hali hazırdaki birçok
psikiyatrik bozukluklar için mevcut olan genetik ön yargıyı değerlendirmek mümkün
olabilecektir. İşlevsel nörogörüntülemenin gelişiyle birlikte, klinik olarak sessiz ama biyolojik
olarak stres altında olan ve bilgi işleme sürecinde yetersiz çalışan beyin devrelerini
(suyun üzerinde sakin ve rahat görünen ama yüzeyin altında ayaklarını çılgınca çırpan
o ördeği) açığa çıkarmak mümkün olabilecektir.
Özellikle, devrelerdeki bilgi işleme sürecinin etkinliğini artıran tedaviler, bu devrelerin
üzerindeki yükü azaltmak suretiyle onları koruyarak hastalığın ilerlemesini engelleyebilir
mi? Öncelikli ve hastalığı modifiye edici tedavi kavramları şekil 8-4’te gösterilmiştir. Devam
etmekte olan birçok çalışma, semptomların ortaya çıkmasının öncesinde (örneğin, yüzeyin
altında bilgi işleme sürecinin yetersiz olduğu ancak suyun üzerinde semptom vermeyen, yani
biyolojik olarak hassas olan ‘‘ayaklarını delice çırpan bu ördeklere”) verilecek tedavilerin,
hastalığın ikaz edici ön semptomlarının ortaya çıktığı döneme geçişi, ön semptomların ortaya
çıktığı dönemlerdeki tedavilerin hastalığın psikiyatrik bozukluk olarak nitelendirilecek kadar
ağır olmayan ilk semptomlarının görüldüğü döneme geçişini ve bu dönemde verilecek tedavilerin
de hastalığın psikiyatrik bozukluk şeklinde tam bir sendroma doğru ilerlemesini engelleyip
engelleyemeyeceğini araştırmaktadır (şekil 8-4).
Bunlar henüz geleceğe yönelik yaklaşımlardır. Gelecekte, yapılacak psikofarmakolojik
müdahalelerin hastalıktan koruyabileceğinin kanıtlanması ile, psikofarmakolojik tedavilerin
biyolojik yükleri azaltmasının yanı sıra, ayrıca şekil 8-4’te gösterildiği gibi, hastalığın
Psikofarmakolojide Beyin Devrelerinden Semptomlara
227