Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi.compressed

Amfetamin
Metamfetamin
ŞEKİL 19-35 Amfetamin/
Metamfetamin profili. Amfetamin ve
metamfetaminin ikisi de dopamin
taşıyıcısı (DAT) aracılığıyla
dopaminin hem psödosubstratı hem
de tersine taşıyıcısıdır. Ayrıca
veziküler monoamin taşyıcısı (VMAT)
inhibitörü olarak da etki gösterirler.
zal kullanımı yıllar içerisinde öğrenilmiştir. Bu durumda ilaç beyine hızla ve kalp atlanarak
doğrudan ulaşır. Burada etkinin başlaması intravenöz uygulamadan bile hızlıdır.
İlaçları beyine ulaştırmanın en hızlı ve sağlam yolu sigara gibi içilmesidir. Karaciğerde
ilk geçiş metabolizmasından kurtulma sonucunda sanki intra arteriyel veya karotis içine
bolus uygulama yapılmış gibi etki elde edilir.
Önceki bölümlerde belirtildiği gibi, DAT’ın pulsatil biçimde tahrip edilmesi fazik DA
salıverilmesi olasılığını artırır (Şekil 17-20). Bu nükleus akumbenste olduğunda oldukça
pekiştirici ve keyif vericidir. Hızlı etkili bir uyarıcının çok yüksek dozda oral alınması, intranazal,
intravenöz kullanımı veya sigara olarak içilmesinin yarattığı etki bağımlılar tarafından
sıklıkla “orgazmdan daha iyi” şeklinde tarif edilmektedir.
İntoksikasyon yaratacak dozlarda kokain veya metamfetamin tremor, emosyonel labilite,
yerinde duramama, irritabilite, paranoya, panik, tekrarlayıcı stereotipik hareketler
gibi istenmeyen etkiler ortaya çıkarabilir. Daha da yüksek dozlarda bu uyarıcılar anksiyete,
paranoya, halüsinasyonla beraber hipertansiyon, taşikardi, ventriküler irritabilite,
hipertermi ve solunum depresyonuna yol açabilir. Aşırı dozda kokain akut kalp yetmezliği,
inme ve nöbete yol açabilir.
Uyarıcı kötüye kullanımının uzun dönem etkileri
DA nöronları için yüksek dozlardan daha kötü olabilen tekrarlayıcı intoksikasyon yaratan
dozlardır. Uyarıcıların kötüye kullanımının gelişimi Şekil 19-36’da gösterilmiştir. Uyarıcının
ilk dozları keyif verici fazik nöronal dopamin ateşlemesine neden olabilir (Şekil 19-
36A). Ardından ödül şartlanması oluşur. Dozlar arasında ve fazik dopamin ateşlemesinin
yokluğunda aşerme görülür. (Şekil 19-36B). Artık kişi bağımlıdır. Artık “yüksek” etkilerin
yaşanabilmesi için hep daha yüksek dozlar alınmalıdır (Şekil 19-36C). Ne yazık ki uyarıcı
dozları arasında kişi daha “yüksek” ve daha “alçak” arasında gidip gelir. Artık sadece “yüksek”
etkiden yoksun kalmanın yanısıra sersemlik ve anhedoni de yaşanır (yoksunluk; Şekil
984 Temel Psikofarmakoloji