Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi.compressed

apoptoz /
nekroz
YAŞ
ŞEKİL 9-44 Şizofreninin evreleri. Şekilde şizofreninin yaşam boyu evreleri gösterilmektedir. Şizofreninin
ilerleyici doğası, hastalığın nörodejeneratif bir temeli olduğu görüşünü destekleyici niteliktedir. Hasta
yaşamının erken dönemlerinde tam olarak işlevseldir (%100), ve neredeyse hiç semtom göstermemektedir
(Evre I). Fakat, ergenlik döneminde başlayan prodromal faz boyunca (Evre II) bazı garip davranışlar ve belli
belirsiz negatif semptomlar bulunabilir. Akut faz genellikle yirmili yaşlarda pozitif semptomlar, iyileşmeler,
nüksler ve asla eski işlevselliğine kavuşamama gibi özelliklerle dramatik bir şekilde kendini gösterir (Evre
III). Bu evre, hastalığın ilerleyici biçimde yokuş aşağı seyrinin gerçekleştiği, sıklıkla, kaotik bir evredir.
Hastalığın son evresi, kırklı yaşlarda veya daha ileriki dönemlerde, belirgin negatif ve bilişsel semptomlarla,
çeşitli gelgitlerle, daha sık olarak da süre giden bir yeti kaybının “tükenme” aşaması ile başlayabilir. Burada
her zaman durmak bilmeyen ve amansız bir yokuş aşağı gidiş olmak zorunda değildir; ancak hasta bu evre
boyunca antipsikotik ilaç tedavisine de giderek artan bir biçimde dirençli hale gelmiştir (Evre IV).
yıp, Alzheimer ve diğer nörodejeneratif demanslar, Parkinson, amyotrofik lateral skleroz
(ALS, ya da Lou Gehrig hastalığı) ve hatta inme gibi nörodejenerasyonla giden her tür nörolojik
ve psikiyatrik durumu açıklamada başvurulan bir hipotezdir.
Şizofreni gibi nörodejeneratif bozukluklarda eksitotoksisite ve
glutamat sistemi
Glutamatın NMDA tipi reseptörlerinin, hem nöronal plastisite ve uzun vadeli potansiyelizasyon
(long term potentiation: LTP) gibi hayati işlevleri sağlayan normal eksitator nörotransmisyonun
(Şekil 9-45), hem de Şekil 9-49’da görülen glutamat eksitasyonuna bağlı
nörodejeneratif eksitotoksisite spektrumunun aracısı olduğu düşünülmektedir. Eksitotoksisite
nörodejenerasyonla giden birçok psikiyatrik ve nörolojik bozuklukta hastalığın
giderek kötüleşmesine neden olan ortak son yolak olabilir. Buradaki temel düşünce, normal
eksitator nörotransmisyon işleyişinin kontrolden çıktığı ve nöronun adeta ölümüne
uyarıldığıdır (Şekil 9-46 ve Şekil 9-47). Eksitotoksik mekanizmanın, psikoz, mani ve
hatta panik atak gibi semptomların ardından geldiği bir aşırı uyarılmışlık ile başladığına
inanılmaktadır (Şekil 9-46 ve 9-48). Eksitator semptom saldırısı, nöronal ölüme kadar varabilen
aşırı glutamat aktivitesinin tetikleyicisi olabilir (Şekil 9-47). Tehlikeli eksitatör
uyarı süreci, psikozun pozitif semptomlarına aracılık eden ve muhtemelen nöronun tekrar
toparlanmasına da izin veren, glutamaterjik ileti sırasında hücre içine aşırı kalsiyum
girişi ile başlıyor olabilir (Şekil 9-46 ve 9-48’de yelpazenin sol tarafında gösterilmiştir).
Fakat bu tür bir aşırı aktivasyon aynı zamanda, kanallardan hücre içine çok fazla kalsiyum
girmesine, hücre içindeki enzim faaliyetleri (Şekil 9-48) sonucunda ortaya çıkan
Psikoz ve Şizofreni
301