evaluacija reforme obrazovanja u crnoj gori - Zavod za školstvo

Miloš Bešić, Tomislav Reškovac
2. PRAVNI OSNOV – UČEŠĆE MLADIH
Konvencija o pravima djeteta (CRC), usvojena u Njujorku 20. novembra 1989. godine, u članu 12 navodi
da državna tijela treba da obezbijede djetetu pravo na slobodno izražavanje mišljenja o svim pitanjima
koja se tiču djeteta, uzimajući u obzir uzrast djeteta i njegovu/njenu zrelost. Član 13 predviđa pravo djece
na slobodno izražavanje.
Participaciju učenika/učenica, kao jedan od ključnih ciljeva reforme obrazovanja u Crnoj Gori, u procese
donošenja odluka u školama moguće je ostvariti kroz zajednicu učenika/učenica (đački parlament) 52 ,
tijela koje tretiraju sljedeća nacionalna dokumenta (zakoni, podzakonska akta i strategije) – Opšti zakon
o obrazovanju i vaspitanju, statuti škola, statuti zajednice učenika/učenica (uključujući Plan i Program
rada ZU), Nacionalni plan akcije za djecu, Nacionalni plan akcije za mlade i Strategija građanskog
vaspitanja i građanskog obrazovanja u osnovnim i srednjim školama u Crnoj Gori.
Kao krovni dokument, važno je pomenuti Ustav Crne Gore, koji svakome garantuje pravo na slobodu
mišljenja i slobodu izražavanja govorom, pisanom riječju, slikom ili na drugi način – čl. 46 i 47 („Službeni
list Crne Gore“, broj 01/07).
1. Opšti Zakon o obrazovanju i vaspitanju (“Službeni list” RCG br. 64/02, 31/05, 49/07 i 45/10)
Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju koji tretira predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje
(gimnazijsko i stručno), definisano je da obrazovanje ima za cilj, između ostalog, da omogući pojedincu,
u skladu sa sopstvenim mogućnostima, uključivanje i participaciju na svim nivoima rada i djelovanja.
Ovaj Zakon takođe definiše konstituisanje zajednice učenika/učenica i učešće učenika/učenica srednjih
škola u okviru poglavlja Prava i dužnosti učenika – član 96:
“Učenici jednog odjeljenja škole obrazuju odjeljenjsku zajednicu.
Učenici svih odjeljenja škole obrazuju zajednicu učenika.
Ovlašćenja i način rada zajednice učenika bliže se utvrđuju statutom škole.”
Prema članu 97, učenik/učenica, između ostalog, ima sljedeća prava:
o da iskaže mišljenje o radu nastavnika/nastavnica;
o da učestvuje u izradi uputstva koje sadrži njegova prava i obaveze;
o na učestvovanje u oblikovanju sadržaja stručnih ekskurzija i drugih oblika vaspitno-obrazovnog
rada.
Osim toga, ovaj član predviđa i da predstavnici zajednice učenika/učenica imaju pravo da učestvuju u
radu stručnih organa škole kad se raspravlja o pitanjima koja su od interesa za učenike/učenice (učenički
standard, slobodne aktivnosti i slično).
2. Statuti škola
Bliža određenja rada ZU daju Statuti škole (poput oglednog primjerka Statuta za gimnazije):
– Članom 46 konstituiše se Zajednica učenika u cilju razvijanja inicijative, samostalnosti, discipline i
odgovornosti učenika za uspjeh u savladavanju svih oblika obrazovno-vaspitnog rada, razvijanja
osjećaja pripadnosti kolektivu i vlastite važnosti za funkcionisanje zajednice i poštovanja pravila
52 U praksi su u upotrebi oba termina, zajednica učenika i đački parlament (ZU I ĐP) i odnose se na isto tijelo. Napominjemo da
se i u publikaciji koriste oba termina, što ne mora biti najsrećnije rješenje, a može poslužiti i kao preporuka ka usaglašavanju
jednog termina i odstranjivanju zabuna i nejasnoća, a time i bržem usvajanju ovog tijela kao važnog i funkcionalnog.
204