Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0) - Kwaliteitskoepel

Locoregionaal recidief mammacarcinoom
Literatuurbespreking:
Een locoregionaal recidief mammacarcinoom wordt gedefinieerd als een terugkomen van de ziekte in de
mamma, de thoraxwand, de oksel, het infraclaviculaire, supraclaviculaire of parasternale lymfkliergebied na
in opzet curatieve behandeling [UICC, 2002]. In een uitvoerig literatuuroverzicht van Clemons (2001) is de
overall tienjaars incidentie van locoregionaal recidief 13% na mastectomie en 12% na MST. Driekwart van
deze recidieven is lokaal en een kwart regionaal.
De kans op het ontwikkelen van een lokaal recidief is vooral afhankelijk van het tumorstadium en na MST
ook van de leeftijd. Bij DCIS is de tienjaars lokale recidiefkans na MST 10-15% en na mastectomie 0-4%.
De helft van deze recidieven is invasief [EORTC, 2006; Fisher, 2001]. In trials die randomiseerden tussen
mastectomie en MST is het lokaal recidiefpercentage na mastectomie doorgaans lager dan na MST zonder
dat dit invloed heeft op de overleving, ook op de lange termijn [Poggi 2003, Kroman 2004]. Jonge leeftijd is
specifiek bij MST ongunstig voor de lokale recidiefkans [Poggi 2003, Kroman 2004, Bartelink 2007]. In de
tienjaars update van de EORTC boost - no boost trial was de overall lokale recidiefkans bij de patiënten die
een boost ontvingen 6% en voor patiënten jonger dan 40 jaar 13,5% [Bartelink 2007].
Regionale recidieven worden wisselend opgegeven, onder andere afhankelijk van het oorspronkelijk
stadium van de ziekte, de uitgebreidheid van de axillaire chirurgie en postoperatieve radiotherapie. Bij
DCIS komt in principe geen regionale metastasering of recidivering voor. Bij stadium I-II mammacarcinoom
worden percentages van 1-5% opgegeven [Newman, 2000; de Boer, 2001; Voogd, 2001], bij pT3 of pN2
patiënten hogere percentages (7-15%) [van Tienhoven, 1999, Jager, 1999]. Een aparte situatie vormt het -
zeldzaam voorkomende - okselrecidief na een SWK-procedure. In een Amerikaanse serie van ruim 4.000
SWK-procedures werd met een mediane follow-up van 31 maanden een okselrecidiefpercentage
gevonden van 0,25% [Naik, 2004]. Van de 210 patiënten met een positieve SWK bij wie geen OKD was
uitgevoerd kreeg slechts 1,4% een okselrecidief [Naik, 2004].. Een systematic review van 68 studies
bevestigt dat bij het nalaten van OKD na een negatieve SKW, maar ook bij een positieve SWK het
okselrecidiefpercentage erg laag is, zoals ook in de gerandomiseerde Amerikaanse ACOZOG Z-11 studie
werd gevonden [Pepels2011, Giuliano 2010].
Het vijfjaars locoregionaal recidiefpercentage voor locoregionaal uitgebreid mammacarcinoom is na
behandeling met een combinatie van chemotherapie en radiotherapie, met of zonder chirurgie 20-30%
[Piccart, 1988; Hunt, 1996; Merajver, 1997]. Voor alle groepen geldt dat de locoregionale recidiefkans
toeneemt naarmate de tumorload (T-stadium, hoeveelheid tumorpositieve lymfklieren) toeneemt [Clemons,
2001]. Ongeveer 60% van de locoregionale recidieven na een mastectomie treedt binnen drie jaar na de
oorspronkelijke behandeling op, maar ook na langere tijd kunnen recidieven nog optreden [Poggi, 2003;
Kroman, 2004; Bartelink, 2007; Recht, 1988; Kurtz, 1990]. Na MST lijkt de kans op een lokaal recidief op
langere termijn (na ongeveer 7 jaar) een tweede piek te vertonen [Recht 1988].
Een locoregionaal recidief impliceert een slechtere prognose, zowel na mastectomie [Aberizk, 1986;
Mendenhall, 1988; Schwaibold, 1991] als na MST [Voogd, 2005; Fisher, 1991; Whelan, 1994; Elkhuizen,
2001]. Verschillende series zijn moeilijk te vergelijken, omdat het oorspronkelijk tumorstadium in
mastectomie series in het algemeen hoger is dan in MST series. In bovengenoemde review van Clemons
(2001) werd na thoraxwandrecidieven na mastectomie een vijfjaars overleving van gemiddeld 49%
gevonden en na mammarecidieven na MST een vijfjaars overleving van gemiddeld 64%. In twee Europese
fase III trials die randomiseerden tussen mastectomie en MST bleek de overleving en locoregionale
controle van de 133 patiënten met een locoregionaal recidief na salvagebehandeling identiek ongeacht de
oorspronkelijke behandeling [van Tienhoven, 1999]. Zowel na MST als na mastectomie treedt tweederde
van de locoregionale recidieven geïsoleerd op, dat wil zeggen: zonder gelijktijdige metastasering op
afstand [Clemons, 2001; van Tienhoven, 1999; Jager, 1999; Recht, 1988; Kurtz, 1990; Voogd, 2005].
Lokale recidieven langer dan vijf jaar na MST hebben een betere prognose dan lokale recidieven binnen
vijf jaar [van der Sangen, 2006].
De vijfjaars overleving van patiënten met een geïsoleerd locoregionaal recidief is in de orde van ongeveer
40-65% [van Tienhoven, 1999; Voogd, 2005]. Hoewel dit niet zeer gunstig is, blijft curatie zeker mogelijk.
De behandeling van een geïsoleerd locoregionaal recidief moet dus curatief van opzet zijn.
03/27/2012 Mammacarcinoom (2.0) 136