Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0) - Kwaliteitskoepel

de afmeting het belangrijkste criterium hetgeen een beperking is van de sensitiviteit. Hier kan FDG-PET-CT
daarom van aanvullende waarde zijn. Pericardiale en myocardiale metastasen komen weinig voor en
worden meestal gediagnosticeerd met echocardiografie.
Buikklachten
Bij 40-50% van alle patiënten met gemetastaseerde ziekte treedt metastasering naar de lever op [Wood,
2005; Ellis, 2000]. Levermetastasen zijn zelden solitair. Echografie is geschikt als screeningsmodaliteit,
maar bij klinische verdenking op metastasen is CT abdomen het onderzoek van keuze. Evaluatie van het
effect van systemische therapie wordt ook gedaan door middel van CT. MRI kan bijdragen aan de
differentiatie van aspecifieke laesies [Shah, 2009].
Neurologische klachten
Hersenmetastasen treden bij 6-16% van patiënten met een gemetastaseerde ziekte op [Wood, 2005; Ellis,
2000]. De CT detecteert de meeste hersenmetastasen, maar MRI heeft een hogere sensitiviteit. Bij
verdenking op epidurale metastasen is een MRI superieur. Tumorcellen in de liquor cerebrospinalis zijn
bewijzend voor meningitis carcinomatosa, zie ook www.oncoline.nl/hersenmetastasen.
Histologisch onderzoek
Bij het vermoeden van metastasen dient de diagnose (indien mogelijk) histologisch geverifieerd te worden,
om gemetastaseerde ziekte te bevestigen en te karakteriseren. Hormoonreceptoren en HER2
overexpressie kan een dynamisch patroon tonen in het beloop van gemetastaseerde ziekte. Verschil in
PgR, ER en HER2 receptorstatus tussen primaire tumor en metastase is beschreven in 25%, 10%
respectievelijk 3% van patiënten [Thompsom, 2010; Hoefnagel 2010]. Verlies van hormoonreceptoren
voorspelt ongevoeligheid voor hormonale behandeling [Kuukasjarvi, 1996]. Gezien de therapeutische
consequenties is actuele histologische informatie gewenst. Bij een solitaire metastase is histologische of
cytologische bevestiging geïndiceerd ter uitsluiting van een andere oorzaak van de afwijking, zoals een
tweede primaire tumor.
Laboratoriumonderzoek
Laboratoriumonderzoek wordt verricht om twee redenen:
• in geval van specifieke klachten+
• om richting te geven aan nader onderzoek en keuze van therapie.
Bepalingen zouden minimaal moeten omvatten: bloedbeeld, leverfuncties, nierfunctie, calcium en
albumine. De bestaande data over tumormarkers voor vroegdiagnostiek geven onvoldoende steun voor
routinematig gebruik [Harris, 2007]. De tumormarkers CA27.29, CA15.3 of CEA kunnen eventueel gebruikt
worden als parameter van ziekteactiviteit wanneer er geen goede meetbare parameters zijn (zoals bij
sclerotische skeletmetastasen) [ASCO, 2007]. Soms kan men aan de hand van markerstijging eerder
progressie vaststellen dan met andere parameters; dit geeft echter geen overlevingsvoordeel. Zonder
klinische of radiologische progressie is dit in het algemeen onvoldoende reden om het therapiebeleid te
wijzigen.
Een veelbelovende nieuwe ontwikkeling is het meten van circulerende tumorcellen (CTC’s) als parameter
voor de respons op therapie. Het aantal CTC’s bepaald voor de start van systemische therapie goor
gemetastaseerd mammacarcinoom lijkt een prognostische factor. In enkele studies bleek het CTC-aantal
na elke kuur een maat voor de uiteindelijke uitkomst wat beteft PFS en OS. CTC’s kunnen wellicht in d
enabije toekomst gebruikt worden als parameter voor therapierespons bij moeilijk te evalueren ziekte (bv
alleen botmetastasen) mits voor iedereen toegankelijk, en mits gebruik wordt gemaakt van een daarvoor
gevalideerde test [Liu, 2009; Nakamura, 2010; Nole, 2008; Pierga 2011; Miller, 2010].
Conclusies:
Niveau
3
Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0)
Bij klinische verdenking op skeletmetastasen is skeletscintigrafie het onderzoek van eerste keus,
aangevuld met conventionele opnamen van symptomatische en afwijkende gebieden en zo
nodig MRI.
C Ellis 2000, Frederick 1997, Layer 1999, Nishimura 1999, Sheafor 1999, Hamaoka 2004
03/27/2012 Mammacarcinoom (2.0) 143