Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0) - Kwaliteitskoepel

Ondersteunende therapie
Tijdens chemotherapeutische behandeling is in sommige gevallen ondersteunende medicatie aangewezen.
Het gebruik van metoclopramide, alizapride, 5-HT antagonisten, NK1 antagonisten, corticosteroïden,
GCS-F en erythropoëtine, kan indien nodig, tijdens de zwangerschap toegediend worden [Gralla, 1999;
Amant, 2010]. Extra aandacht moet worden besteed aan het type corticosteroïden; methylprednisolon en
hydrocortison worden beter in de placenta gemetaboliseerd dan dexa/betamethason, waardoor een
kleinere hoeveelheid de foetale circulatie bereikt [Blanford, 1977]. Lange termijn opvolging van kinderen die
antenataal verschillende malen betamethason hebben gekregen voor longmaturatie, toont een toename
van aandachtsproblemen en spasticiteit [Crowther, 2007]. Dus bij het gebruik van corticosteroïden als
antiëmeticum of ter preventie van een allergische reactie, heeft methylprednisolon of hydrocortison de
voorkeur.
Chemotherapie in relatie tot de partus
Chemotherapie moet niet later dan bij een amenorrhoeduur van 35 weken gegeven worden. Neutropenie
tijdens de partus en langdurige blootstelling van een pasgeborene aan chemotherapie, kort voor de partus
toegediend, verhoogt de kans op complicaties voor moeder en kind [Amant, 2010]. Bij voorkeur dient
gestreefd te worden naar het voldragen van de zwangerschap (≥ 37 weken).
Hormonale therapie
Uit dierexperimenteel onderzoek is gebleken dat tamoxifen gebruik tijdens de zwangerschap kan leiden tot
congenitale afwijkingen bij de foetus [Chamness, 1979; Diwan, 1997]. Er zijn zes gevallen beschreven over
tamoxifengebruik tijdens de zwangerschap [Barthelmes, 2004; Isaacs, 2001; Koizumi, 1986; Ökzüzoglu,
2002; Tewari, 1997]. Eén kind werd geboren met afwijkingen aan de genitalia en een tweede kind, dat ook
blootgesteld was aan andere potentieel toxische stoffen, had een craniofaciaal defect. Bij de vier andere
kinderen werden geen afwijkingen gevonden. Aanvullende maar minder gedetailleerde informatie is
verkregen van de producent van tamoxifen [Cullins, 1994]. Uit 50 zwangerschappen ontstaan tijdens
tamoxifengebruik werden 19 gezonde kinderen geboren, 10 hadden een geboorteafwijking, acht
zwangerschappen eindigden in een abortus en van 13 zijn geen gegevens bekend. Abortus en congenitale
afwijkingen zijn beschreven na blootstelling van de foetus aan LHRH analogon [Goldhirsch, 2004;
Jimenez-Gordo, 2000]. Op grond van deze (weliswaar schaarse) gegevens moet hormonale behandeling
(tamoxifen of LHRH analoga) tijdens de zwangerschap worden afgeraden.
Trastuzumab
In de literatuur zijn 14 casus beschreven van à terme geboren neonaten, in utero blootgesteld aan
trastuzumab. Oligo- en/of anhydramnion was geconstateerd in 8/14 gevallen. Vier neonatale sterftes zijn
beschreven, secundair aan respiratoir en renaal falen. Dit kan mogelijk verklaard worden door het feit dat
HER2 expressie zeer sterk is op het foetale renaal epitheel, en sterk beïnvloed wordt door trastuzumab
[Press, 1990]. Een andere hypothese is dat trastuzumab zorgt voor inhibitie van vascular endothelial
growth factor (VEGF), die de productie en re-absorptie van vruchtwater reguleert [Pant, 2008]. De
toediening van trastuzumab wordt in de zwangerschap niet aanbevolen [van der Sangen, 2008].
Conclusies:
Niveau 1
Niveau
3
De stralingsrisico’s voor de foetus kunnen goed worden ingeschat. De aard en grootte
van deze risico’s zijn afhankelijk van de zwangerschapsduur.
De drempeldosis voor deterministische effecten is 100 mSv.
Voor stochastische effecten bestaat geen drempeldosis.
A1 ICRP 2003
C Kal 2005
Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0)
De uterusdosis als gevolg van een geplande therapeutische radiotherapie kan nauwkeurig
worden berekend en met behulp van een fantoom worden gemeten. Met afscherming kan deze
met een factor 3 à 4 worden verminderd.
C van der Giessen 1996, van der Giessen 2001
03/27/2012 Mammacarcinoom (2.0) 165