Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0) - Kwaliteitskoepel

• bij recidief in de gespaarde mamma: salvage mastectomie.
• bij een lokaal recidief na mastectomie en/of een geïsoleerd regionaal recidief na mastectomie of
MST, in tevoren onbestraald gebied: hoog gedoseerde radiotherapie, zo mogelijk voorafgegaan
door chirurgische verwijdering van de tumor.
• bij een thoraxwandrecidief in voorheen bestraald gebied: herbestraling, met hyperthermie, zo
mogelijk voorafgegaan door chirurgische verwijdering.
• indien de hormoonreceptoren positief zijn: secundair adjuvante hormonale behandeling.
Na salvage mastectomie met R1 resectie of lymphangitis cutis kan aanvullende herbestraling en
hyperthermie worden overwogen.
• Secundaire adjuvante chemotherapie kan in enkele situaties overwogen worden.
• invasief recidief met slechte tumorkenmerken na DCIS.
• mammarecidief met slechte tumorkenmerken, na MST, waarbij oorspronkelijk geen chemotherapie
gegeven was.
• okselklierrecidief na tumorexcisie, SWK-procedure en radiotherapie, waarbij oorspronkelijk geen
chemotherapie gegeven is.
Ondersteunende zorg, voorlichting
De ontdekking van een locoregionaal recidief is voor patiënten een emotioneel beladen gebeurtenis. Aan
de patiënt moet worden uitgelegd, liefst in aanwezigheid van een partner of vertrouwd persoon, dat de
prognose hiermee slechter is geworden en dat aanvullend onderzoek nodig is om metastasering uit te
sluiten. De hulp van een gespecialiseerd verpleegkundige is noodzakelijk.
Continuïteit van zorg
Na behandeling van het locoregionaal recidief moet de behandelaar alert zijn op vragen van de patiënt en
problemen met betrekking tot de verwerking van de terugslag. De kans op een recidief of metastasering is
met name de eerste jaren vrij hoog. Een nieuwe periode van controles is om deze beide redenen wenselijk.
Spreiding en concentratie, infrastructuur
Hyperthermie is slechts op enkele plaatsen in Nederland mogelijk (Amsterdam, Rotterdam, Tilburg). Meer
informatie hierover is te vinden op www.hyperthermie.nl.
Literatuurbespreking:
Door de positieve resultaten van adjuvante systemische behandeling na primaire locoregionale
behandeling van het stadium I en II mammacarcinoom en de veelal trage groeisnelheid van het
mammacarcinoom, waardoor de recidieftumor vaak pas na jaren manifest wordt, dringt de vraag zich op of
uitgestelde of secundaire adjuvante systemische behandeling ook tot overlevingsvoordeel zou kunnen
leiden. In een Cochrane systematic review werden drie afgesloten en gepubliceerde studies gevonden met
vier gerandomiseerde vergelijkingen [Rauschecker, 2001]. Over één van deze gerandomiseerde
vergelijkingen werd nooit gerapporteerd en twee hadden een te klein patiënten aantal en waren negatief.
Alleen de trial van de Swiss Group for Clinical Cancer Research (SAKK) randomiseerde tamoxifen versus
niets in 178 patiënten. Deze trial toonde een verbetering in vijfjaars ziektevrije overleving van 36% versus
54%, maar geen overlevingswinst [Borner, 1994]. Op het moment van de review (2001) waren drie trials op
dit gebied gaande, die inmiddels mislukt wegens onvoldoende accrual. Enkele studies onderzochten
retrospectief de rol van aanvullende chemotherapie, maar vonden geen of geen significant verschil [Danoff,
1983; Haylock, 2000]. Op basis van de SAKK trial kan secundair adjuvante hormonale therapie worden
geadviseerd [Borner, 1994].
Bij niet resectabele locoregionale recidieven kan mogelijk de locoregionale controle worden verbeterd met
secundaire neoadjuvante chemotherapie, naar analogie met primair locoregionaal uitgebreide ziekte (zie
Neoadjuvante systemische therapie), maar hiervoor bestaat in de literatuur geen evidence.
Conclusies:
Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0)
Niveau 3 Bij behandeling van een locoregionaal recidief geeft secundaire adjuvante hormonale
therapie een verbetering van de ziektevrije overleving.
03/27/2012 Mammacarcinoom (2.0) 140