Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0) - Kwaliteitskoepel

kracht meer gevonden tussen de twee groepen na twee jaar [Kootstra, 2010]. Starten met oefentherapie op
dag 5-7 postoperatief heeft een positief effect op het voorkomen van seroom. Oefenen onder begeleiding
van een fysiotherapeut geeft een significant betere schouderfunctie en een betere kwaliteit van leven dan
zelfstandig oefenen.
Oefentherapie (waaronder ook weerstandsoefeningen) veroorzaakt geen exacerbatie van lymfoedeem en
stimuleert de lymfatische afvoer.
Lymfoedeem
Onderzoeken hebben aangetoond dat, wanneer patiënten postoperatief fysiotherapie krijgen en er
gescreend wordt op lymfoedeem, er snel gestart kan worden met de combinatietherapie van manuele
lymfedrainage, compressietherapie, oefentherapie en huidzorg (Complex Decongestieve Therapie, CDT).
Het oedeem is dan minder ernstig dan bij latere detectie en behandeling. Er is geen bewijs gevonden dat
preventieve behandeling met manuele lymfedrainage een effectieve interventie is ter preventie van
lymfoedeem. Bij een subklinisch lymfoedeem (volumetoename 5%-10%) bleek een therapeutisch
elastische kous gedurende drie maanden een effectief hulpmiddel om het oedeem te reduceren.
Compressie is een essentieel onderdeel van de behandeling van lymfoedeem. Onderzoek naar
compressietherapie (korte rekzwachtels) bij patiënten met matig (20%-40%) en ernstig lymfoedeem (>
40%) liet zien, dat compressie leidde tot significantie oedeemreductie (OR 6,4). CDT is een effectieve
behandelmethode bij lymfoedeem van de arm. Door het dragen van een therapeutisch elastische kous kan
het oedeem stabiliseren of mogelijk licht verbeteren. De therapeutisch elastische kous moet wel levenslang
gedragen worden.
Postmastectomie Pijn Syndroom (PMPS)
Postmastectomie Pijn Syndroom (PMPS) wordt gedefinieerd als pijn in het geopereerde gebied of de
ipsilaterale arm, minimaal 4 dagen per week aanwezig, met een intensiteit van > 3 op de numerieke
pijnschaal. De n. intercostobrachialis is hier meestal bij betrokken. De pijnklachten kunnen meteen na de
operatie of na maanden optreden: knellende, brandende sensatie aan achterzijde arm, voorzijde
thoraxwand en oksel, gepaard gaande met anesthesie. Secundair bestaat de kans op beperking van de
schouderfunctie door immobiliteit. Volgens onderzoek van Vilholm (2008) is de prevalentie van PMPS
23,9% en de OR om PMPS na chirurgie te ontwikkelen 2,88. Risicofactoren voor het ontstaan van
chronische pijn zijn eerdere behandeling voor mammacarcinoom (OR 8,12), tumorlocatie in het bovenste
laterale kwadrant (OR 6,48), jongere leeftijd (OR 1,04), OKD (OR 1,99). Er werd meer pijn gerapporteerd
na radiotherapie supraclaviculair of in de oksel.
De klachten kunnen variëren van storend tot zeer hevig. Bij de behandeling van pijn bij patiënten met
kanker wordt in de landelijke multidisciplinaire richtlijn pijn bij kanker (www.oncoline.nl/pijn-bij-kanker) het
gebruik van unidimensionele gevalideerde meetinstrumenten als de VAS [Gracely, 1978], NRS [Jensen,
2003] en VRS [Caraceni, 2002] aanbevolen, zowel ter signalering van de pijn als ter evaluatie van het
effect van de behandeling. Naast het gebruik van meetinstrumenten moet tevens een zorgvuldige
pijnanamnese en lichamelijk onderzoek plaatsvinden, om een totaal beeld te krijgen van de pijn van de
patiënt.
De behandeling is symptomatisch.
Conclusies:
Niveau
1
Niveau 1
Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0)
Okselklierdissectie en/of radiotherapie van de oksel verhogen het risico op
mobiliteitsbeperkingen van de bovenste extremiteit, krachtvermindering, sensibiliteitsverlies,
lymfoedeem en seroom. Dit stabiliseert na 2 jaar.
A1 Kootstra 2010, KNGF Evidence Statement Borstkanker 2011
Het beperkt uitvoeren van schouderbewegingen in de eerste week postoperatief geeft minder
wondvocht en seroom.
Oefentherapie heeft een positief effect op het voorkomen van lymfoedeem en het uitvoeren van
ADL.
A1 KNGF Evidence Statement Borstkanker 2011
03/27/2012 Mammacarcinoom (2.0) 176