Richtlijn: Mammacarcinoom (2.0) - Kwaliteitskoepel

Gemetastaseerd mammacarcinoom
Literatuurbespreking:
Het op afstand gemetastaseerd mammacarcinoom moet worden beschouwd als een niet curabele ziekte.
De mediane overleving na vaststelling van de metastasering is ongeveer 2 jaar [Bloom, 1962; Ellis, 2000;
Hayes, 1995; Wood, 2005]. Er is echter een grote heterogeniteit in overleving; variërend van enkele
maanden tot vele jaren [Falkson, 1990; Giordano, 2004; Greenberg, 1996; Hayes, 1995; Yamamoto, 1990].
Een belangrijke doelstelling bij de behandeling van het gemetastaseerde mammacarcinoom is het
handhaven of verbeteren van de kwaliteit van leven door het bestrijden of voorkomen van klachten.
Door de toename in nieuwe hormonale en cytostatische behandelopties is de vijfjaars overleving van
gemetastaseerde patiënten gestegen van 15% in de periode 1989-1994 naar 23% in de periode
2005-2009. Een klein aantal patiënten met hormoongevoelige tumoren of met een complete remissie na
chemotherapie kan zeer langdurige en stabiele remissies tonen na systemische behandeling [Bloom, 1962;
Ellis, 2000; Hayes, 1995; Wood, 2005].
Diagnostiek
Aanbevelingen:
Bij klinische verdenking op een metastase wordt conventionele diagnostiek geadviseerd.
Na het stellen van de diagnose metastase is een volledig stadiëringsonderzoek aangewezen.
Histologische bevestiging van de diagnose gemetastaseerd mammacarcinoom wordt geadviseerd, ook
voor bepaling van hormoonreceptor en HER2 overexpressie, en ter uitsluiting van een benigne afwijking of
een andere primaire tumor.
Tumormarkerbepalingen van CA27.29, of CA15.3 of CEA worden bij het ontbreken van
meetbare/evalueerbare ziekte geadviseerd om het effect van de behandeling te evalueren.
Literatuurbespreking:
Metastasering komt bij 75% van de patiënten aan het licht naar aanleiding van klachten [Rutgers, 1989].
De diagnostiek is gericht op de aard van de klachten en op de bevindingen bij lichamelijk onderzoek. Indien
bij onderzoek naar aanleiding van klachten metastasen worden gedetecteerd moet een volledige stadiëring
plaatsvinden (zie Preoperatieve stadiëring). Het doel hiervan is om andere en bedreigende
tumorlokalisaties op te sporen, een prognose te bepalen en het effect van behandeling te evalueren. De
lokalisatie en uitgebreidheid van de ziekte kunnen de therapiekeuze beïnvloeden.
Beeldvormend onderzoek
Klachten van het houdings- en bewegingsapparaat
Bij 85% van alle patiënten met gemetastaseerde ziekte treedt metastasering naar het skelet op [Wood,
2005; Ellis, 2000]. Het skelet is ook vaak de eerste localisatie van metastasen, met een voorkeur voor
wervelkolom en bekken gevolgd door ribben, schedel en femur [Hamaoka, 2004].
De skeletscintigrafie is sensitief en geeft een goed overzicht van het gehele skelet en is het onderzoek van
eerste keuze en wordt aangevuld met skeletfoto’s van symptomatische en afwijkende gebieden. Dit kan
eventueel verder uitgebreid worden met een MR onderzoek. Om riblaesies te beoordelen heeft CT de
voorkeur, eventueel als onderdeel van FDG-PET-CT als volledige stadiëring geïndiceerd is.
Thoracale klachten
Intrathoracale metastasen van mammacarcinoom gaan vaak naar longen, pleura, mediastinum en
luchtwegen. Ter inventarisatie wordt een X-thorax geadviseerd. CT-thorax is echter de belangrijkste
modaliteit. Pleuritis carcinomatosa is bij 20% van alle patiënten met gemetastaseerde ziekte het eerste
symptoom van metastasering, voor longmetastasen worden frequenties van 15-25% genoemd. Solitaire
longlaesies blijken in ongeveer de helft van de gevallen te berusten op primair bronchuscarcinoom [Casey,
1984]. Histologische bevestiging is daarom noodzakelijk voor een adequate stadiëring en planning. Bij
gedissemineerde ziekte zijn de mediastinale lymfklieren frequent aangedaan. Bij de beoordeling met CT is
03/27/2012 Mammacarcinoom (2.0) 142