Vertrouwen in de buurt - KISS

vertrouwen in de buurtVeranderde inzichtenIn hoofdstuk 2 is ingegaan op de kritiek van de socioloog Van Doorn (1955) op dekortstondige buurt- en wijkgolf aan het begin van de jaren vijftig van de vorigeeeuw. Belangrijk punt van zijn kritiek was de romantisering van het buurtidee alsbelangrijke vorm van ‘gemeenschap’ (die verloren was gegaan dan wel dreigde tegaan). Van Doorn gaf aan dat mensen meer contacten en integratiekaders haddendan de directe buurt waarin ze leefden. Een halve eeuw van economische enmaatschappelijke ontwikkeling verder is dat des te meer waar.148Ons onderzoek staat dan ook niet in het licht van het entameren van een ‘buurtbeleid’zoals dat sommigen aan het begin van de jaren vijftig voor ogen stond,refererend aan een organisch opgebouwde samenleving, vanuit cellen vanonderop: gezin, buurt, wijk, enzovoort (en ingaand tegen de verzuilde samenleving– dát was de politieke strekking ervan in dat tijdsgewricht). In dit onderzoekstaat daarentegen het idee centraal dat er doorgaans meer zelforganiserendvermogen bij mensen aanwezig is dan door beleidsmakers en -uitvoerders wordtverondersteld. Als we hier spreken van buurtbeleid bedoelen we iets anders: watzijn de mogelijkheden voor mensen op kleinschalige niveaus (de buurt) om zélfleefbaarheidsproblemen aan te pakken en welke condities bevorderen dat?Vervolgens is de vraag wat overheid en sociale spelers kunnen doen (en laten)om de condities daarvoor te beïnvloeden. Daarover handelt dit rapport.Netwerktheoretici zoals Wellman waarschuwen ook: wie ‘gemeenschap’ onderzoekt,moet niet bij de buurt beginnen (Blokland-Potters 1998: 73). In veel oudereliteratuur wordt een buurt als een gemeenschap gezien: een territoriale uitdrukkingvan een sterke binding. Later is die idee meer en meer losgelaten (voor eenrecent overzicht hoe ‘de buurt’ is geconceptualiseerd in 40 jaar sociaal-geografischonderzoek, zie Van Engelsdorp Gastelaars 2003). De meeste auteurs nemennu afstand van het ‘buurt = gemeenschap’-idee (Blokland-Potters 1998: 243).Wellman et al. stellen bijvoorbeeld vast dat mensen een veelvoud van relatiesonderhouden, waarvan vele buiten de buurt. Ook uit Nederlands onderzoek isbekend dat mensen zich weliswaar het meest verbonden voelen met degenen metwie zij bepaalde interesses in de vrije tijd delen, maar dat wordt direct gevolgddoor opleiding en werk (scp 2003). De sterk toegenomen participatie van vrouwenin het arbeidsproces en de grotere instroom plus de langere duur van opleidingenhebben sociale netwerken verruimd. Traditionele contacten, bijvoorbeeldin de buurt, verloren daarbij aan gewicht.We sluiten ons in dit opzicht aan bij Wellman en de zijnen. Klassieke buurtdefinitiesgaan uit van een gegeven aantal bewoners en een min of meer vanzelfsprekendebegrenzing, zoals een bepaalde geografische afmeting of een bestuurlijkadministratiefgeïnspireerde wijkindeling. Indien mensen zelf hun buurtdefiniëren, vanuit een buurtbeleving van een sociaal netwerk met voor henbelangrijke contacten, dan ontstaat er een ander beeld. Een aldus gedefinieerdebuurt kan bestaan uit een netwerk van sociale knooppunten: eigen woning, kroegen,bistro’s, parkjes, een winkelstraat met koffiehoek, enzovoort. Al het tussen-