vertrouwen <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>buurt</strong>Maar <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rl<strong>in</strong>ge verschillen zijn opvallend: afhankelijke en afzijdige burgersbenadrukken een gelukkig gez<strong>in</strong>sleven, je thuis voelen, huiselijkheid en geborgenheid,en een vaste relatie, terwijl <strong>de</strong> afwachten<strong>de</strong> en actieve burgers een relatiefsterker accent plaatsen bij vrien<strong>de</strong>n en onafhankelijk zijn.Tabel 5.5Burgerschapsstijl en waar<strong>de</strong>nAfhankelijke en afzijdige burgers plaatsen <strong>buurt</strong>accenten(rapportcijfer: 1 = zeer onaantrekkelijk, 10 = zeer aantrekkelijk 1 )In hoeverre voelt u zich aangetrokken dooron<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> i<strong>de</strong>alen?BurgerschapsstijlAfhankelijkAfzijdigAfwachtendActiefGem.NL*158Gezond levenVre<strong>de</strong>Gelukkig gez<strong>in</strong>slevenJe thuis voelenRechtvaardige wereldZ<strong>in</strong>vol levenLief<strong>de</strong>vol levenZelfvertrouwen hebbenLief<strong>de</strong>Huiselijkheid/geborgenheidVaste relatieHechte vriendschapVrien<strong>de</strong>nFamilieGewaar<strong>de</strong>erd wor<strong>de</strong>nOnafhankelijk zijnLevenswijsheid9,19,19,28,98,98,88,68,48,48,68,68,28,18,28,17,98,19,28,79,08,88,58,68,58,58,38,48,48,38,18,18,17,97,69,08,58,38,58,48,58,58,58,47,88,18,28,27,98,18,18,09,49,18,78,79,18,98,68,58,58,28,18,58,48,18,18,28,49,18,88,88,88,78,78,68,58,48,38,38,38,28,18,18,18,01 Voor vetgedrukte getallen gel<strong>de</strong>n statistisch significante afwijk<strong>in</strong>gen van het gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong>(95%-betrouwbaarheidsniveau).* Alleen gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> score: 8 en hogerBron: Motivaction‘Afhankelijke’ en ‘afzijdige’ burgers zoeken kennelijk naar zekerheid. Sterkeban<strong>de</strong>n met veel we<strong>de</strong>rzijdse rechten en plichten zoals familie of <strong>in</strong>stitutieskunnen die zekerheid bie<strong>de</strong>n. ‘Afwachten<strong>de</strong>’ en ‘actieve’ burgers aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>rekant richten zich meer op zwakkere ban<strong>de</strong>n; <strong>de</strong>nk bijvoorbeeld aan groepen(‘kud<strong>de</strong>s’; zie bijvoorbeeld Duyvendak en Hurenkamp 2004) of netwerken(zie ook Granovetter 1983). Putnam (2002: 22) on<strong>de</strong>rscheidt <strong>in</strong> dit verband:• Samenb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g (bond<strong>in</strong>g), gericht op <strong>de</strong> versterk<strong>in</strong>g van een veelal beslotengroep. Er is sprake van een diep vertrouwen: mensen berekenen niet of <strong>de</strong>
<strong>de</strong> toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> van <strong>buurt</strong>gericht beleidband hun voor- of na<strong>de</strong>el brengt, maar gaan uit van <strong>de</strong> onverbreekbaarheid van‘sterke ban<strong>de</strong>n’. Familieban<strong>de</strong>n en het klassieke ‘<strong>buurt</strong>je’ met zijn sterkenabuurschap zijn voorbeel<strong>de</strong>n. Het toetre<strong>de</strong>n tot een <strong>de</strong>rgelijke groep is moeilijk,maar ook uittred<strong>in</strong>g stuit op hoge drempels. Dit laatste is bijvoorbeeld vantoepass<strong>in</strong>g op voorzien<strong>in</strong>gen en diensten die zijn opgezet voor een gemeenschappelijkbelang van le<strong>de</strong>n van een verenig<strong>in</strong>g, maar Ch<strong>in</strong>ese on<strong>de</strong>rnemersen <strong>de</strong> maffia bie<strong>de</strong>n evenzeer voorbeel<strong>de</strong>n van samenb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g.• Overbrugg<strong>in</strong>g (bridg<strong>in</strong>g), lei<strong>de</strong>nd tot verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen tussen groepen. Opennetwerken zijn niet gebaseerd op diep vertrouwen zoals bij samenb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g.Veeleer gaat het om een veelheid van op zich zwakke ban<strong>de</strong>n, die tezamenechter – gelijk een sp<strong>in</strong>nenweb – een krachtig netwerk kunnen vormen. Decontacten duren korter, maar strekken zich uit tot een bre<strong>de</strong>re groep mensen,waartoe vaak ook buitenstaan<strong>de</strong>rs behoren. Er zijn relatief we<strong>in</strong>ig belemmer<strong>in</strong>genom toe- of uit te tre<strong>de</strong>n. De netwerken vormen zich tussen ‘gelijken’ endienen <strong>in</strong> <strong>de</strong> eerste plaats ter bevredig<strong>in</strong>g van sociale of economische behoeften<strong>in</strong> <strong>de</strong> directe leefomgev<strong>in</strong>g (bijvoorbeeld Rotaryclub of vrijwilligerswerk).Evengoed kunnen netwerken <strong>de</strong> bruggen vormen met an<strong>de</strong>ren op grotefysieke of sociale afstand. Van oudsher vormen kerken en vakbon<strong>de</strong>n bijvoorbeeldbelangrijke elementen van een <strong>de</strong>rgelijke overbrugg<strong>in</strong>g; meer recentspelen niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) en <strong>in</strong>ternetverban<strong>de</strong>n opdit terre<strong>in</strong> een rol.159De vier burgerschapsstijlen hebben elk hun plaats, vooral wat hun voorkeurskanalenvoor maatschappelijke betrokkenheid betreft.‘Afhankelijke’ burgers vormen sterke ban<strong>de</strong>n b<strong>in</strong>nen relatief besloten stads<strong>buurt</strong>enof – vooral – dorpen; hun overbrugg<strong>in</strong>g is zwak ontwikkeld en zij hebben eensterke behoefte aan <strong>de</strong> sturen<strong>de</strong> hand van <strong>de</strong> ‘grote’ <strong>in</strong>stituties (sociale spelers).‘Afzijdige’ burgers voelen zich – letterlijk – thuis <strong>in</strong> ‘normale’ stadswijken, kle<strong>in</strong>eregemeenten of v<strong>in</strong>exlocaties. Daar kunnen zij voorzien <strong>in</strong> hun behoefte aansamenb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g en overbrugg<strong>in</strong>g door een actief verenig<strong>in</strong>gsleven en an<strong>de</strong>revormen van maatschappelijke betrokkenheid.‘Afwachten<strong>de</strong>’ burgers wonen verspreid over <strong>de</strong> grote ste<strong>de</strong>n, maar <strong>de</strong> relatiefjongere kamer- of appartementsbewoners on<strong>de</strong>r hen gebruiken hun won<strong>in</strong>gvooral om <strong>in</strong> te slapen. Vanuit hun huis bouwen zij netwerken met socialeknooppunten op afstand (overbrugg<strong>in</strong>g); hun maatschappelijke betrokkenheiduit zich door participatie aan <strong>in</strong>formele, vaak eenmalige beweg<strong>in</strong>gen die henaanstaan.‘Actieve’ burgers ten slotte hechten aan hun voorstands<strong>buurt</strong>en <strong>in</strong> <strong>de</strong> b<strong>in</strong>nenstadof <strong>de</strong> voorste<strong>de</strong>n. Hun samenb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g is meestal beperkt tot een kle<strong>in</strong> aantalsterke ban<strong>de</strong>n. Daartegenover hebben ze toegang tot wijdvertakte, goed<strong>de</strong>elsgeformaliseer<strong>de</strong> mid<strong>de</strong>nveld- en ngo-netwerken (Natuurmonumenten,Amnesty International, enzovoort), die <strong>in</strong> het algemeen niet veel directepersoonlijke contacten met zich meebrengen, maar als bouwelementen van <strong>de</strong>civil society hen wel betrekken bij – <strong>de</strong> bruggen slaan naar – <strong>de</strong> grotere maatschappelijkevraagstukken.