Vertrouwen in de buurt - KISS

vertrouwen in de buurtpublieke omroep, die de band met de afzijdige burgers is kwijtgeraakt. Het isdaardoor voor de democratische instituties moeilijk hen te bereiken en haarscheurenin het politiek vertrouwen kunnen sneller uitgroeien tot breuklijnen ofonwenselijke polarisaties. Omdat bovendien hun maatschappelijk aanpassingsvermogenrelatief beperkt is, is het problematisch om een eenmaal ingezetteontwikkeling in positieve zin te corrigeren.De ontstane situatie vraagt om een bezinning. De overheid heeft kennelijk niet aande verwachtingen van speciaal de afzijdige burgers kunnen voldoen en ze heeft deafwachtende burgers niet kunnen inspireren. De snelle ontkerkelijking en ontzuilingdeden maatschappelijk zekerheden vervallen en bestaande banden veranderdendoor bewegingen als individualisering en mondialisering. De overheid is delaatste ‘klassieke’ institutie waarop burgers hun verwachtingen kunnen projecteren.Dat kan geen anonieme overheid zijn. De afzijdige en afhankelijke burgersvragen om persoonlijk leiderschap, duidelijkheid, bescherming en handhaving,de afwachtende en actieve burgers om voorstellen die hen persoonlijk kunnenmotiveren. Overheid en politiek komen daaraan tegemoet met voorstellen voorcorrectieve referenda en gekozen burgemeesters, maar kan dat voldoende zijn?184Het is geenszins uitgesloten dat de gesignaleerde haarscheuren in het politiekevertrouwen een voorbode zijn van fundamentelere breuklijnen die zich ookdoortrekken in het sociaal vertrouwen tussen grote delen van onze bevolking.De overbrugging door ‘afzijdige’ burgers loopt terug, terwijl de elite van ‘actieve’en in toenemende mate ‘afwachtende’ burgers sociaal en economisch uitloopt.Verwijzend naar een eerdere versie van figuur 5.2 benadrukt Van den Brink(2002) het gevaar van zo’n kloof: “Juist door het toenemen van de welvaart enhet onderwijsniveau komen burgers in de linkeronderhoek van het diagram opachterstand, terwijl de burgers in de rechterbovenhoek een voorsprong opbouwen.Men zou kunnen zeggen dat de nadelen van het moderniseringsproces hetsterkst gevoeld worden door bedreigde burgers, terwijl bedrijvige burgers datproces juist aanjagen.”De taakstelling van de politiek verantwoordelijken is daardoor gecompliceerd,Van den Brink en Elchardus vallen elkaar bij. Het onderscheid tussen de verschillendesociale milieus en hun uiteenlopende behoeften en kwaliteiten is “uiterstrelevant voor bestuurders en politici, al was het maar omdat deze groepen henniet op dezelfde wijze benaderen.” (Van den Brink 2002: 82). Maar tegelijk geldt:“De verwachtingen van de burgers zijn op dat vlak overigens zelden consistent.Met als gevolg dat een moraliserende overheid altijd wel het ene of andere deelvan de bevolking tegen de haren in zal strijken” (Elchardus en Smits 2002: 47).Naarmate van de overheid een grotere ethische rol wordt geëist, vergroot metandere woorden de kans dat de ene of andere groep zich gekrenkt voelt in deeigen waarden en opvattingen. Het gaat daarbij, volgens Elchardus, niet zozeerom de overheid in strikte zin, maar om een meer diffuus ‘zij’. “Zij, de gevestigdeorde, het establishment, het systeem (…) worden dan verweten waarden uit tedragen die niet stroken met de opvattingen van de gekrenkten.”