Vertrouwen in de buurt - KISS

de toegevoegde waarde van buurtgericht beleidties op afstand: multinationale ondernemingen, koepelorganisaties op het maatschappelijkmiddenveld, maar vooral de democratische instituties. In die zin ispolitiek vertrouwen een onderdeel van het bredere institutionele vertrouwen (datwil zeggen het vertrouwen dat mensen hebben in grote instituties).Zeker indien ze zichzelf ook nog organiseren, bijvoorbeeld als leden vaneenzelfde belangenorganisatie, als bewoners van eenzelfde buurt of als stemmersop eenzelfde partij, kan een vorm van group think leiden tot een radicaliseringvan standpunten, waarbij het collectieve standpunt extremer is dan dat van elkvan de normale leden (Govier 1997: 196-209). De verklaring van hun afzijdigheidzou dan toch deels te vinden zijn in een institutionele uitleg; het probleem is indat geval gelegen in een achterhaalde vormgeving van de bestaande, grote institutieswaarin mensen zich niet meer kunnen herkennen. De oplossing zou dangelegen zijn in ‘het grote klein maken’. Grote ondernemingen reorganiseerdenzich om die reden in kleinere werkeenheden (business units), maar de (semi-)overheid roept in brede kringen een toenemende aversie op met haar voortgaandeschaalvergroting en het bijbehorende verlies aan menselijke maat. Speciaalde afzijdige burger voelt zich hierbij machteloos, zo illustreert ook ons veldonderzoek,en trekt zich terug: ‘ze’ zoeken het maar uit.Anderzijds kan de verklaring deels ook worden gezocht in een variant van depolitieke uitleg. Speciaal ‘afzijdige’ burgers zijn teleurgesteld in het presteren vande grote instituties waaronder ook weer de sociale spelers en de overheid pluspolitiek. Onderzoek onder opbouwwerkers door Van Veenen (2004: 190, 195)levert navrante voorbeelden. Een ervaren veldwerker beschrijft de desillusie vanbewoners als blijkt dat in het Rotterdamse Pendrecht – een wijk die zich vanoudsher kenmerkt door een sterke sociale samenhang gedragen door bewonerscommissiesen talloze verenigingen – de corporatie bepaalde omgangsregels nietlanger kan of wil handhaven. Een deel blijft de corporatie en deelgemeentedaarop hardnekkig aanspreken, maar het vertrouwen in instanties heeft eenzware klap gehad. Mensen verhuizen, ze stemmen niet meer of ‘tegen’.183Reijndorp en Van Veenen concluderen beiden dat de sterke afweer bij groepenautochtone bewoners ten aanzien van nieuwkomers kan worden gezien als dekeerzijde van de grote sociale cohesie die in het verleden bestond in de ‘fatsoenlijke’volkswijken. Dat saamhorigheidsgevoel is omgeslagen in een groepsgevoelvan een minderheid die zich bedreigd voelt. “Een positieve identiteit is omgeslagenin een negatieve die niet langer een samenbindende kracht vormt maar werktals een splijtzwam.”Indien deze twee uitleggen tezamen een kern van waarheid bevatten, stelt devertrouwenskloof ons voor problemen. In de literatuur wijzen bijvoorbeeldPutnam (2000) en Elchardus (2002) op de grote en negatieve invloed van demedia, met name de televisie, op deze ontwikkeling; ook Motivaction benadruktdit aspect. Het tv-gedrag van afzijdige burgers is blijkens het Motivaction-onderzoekafwijkend: ze ‘maken’ de meeste uren maar kijken het minst naar de