O’tkan <strong>kunlar</strong>Abdulla Qodiriy— U sizga aniq aytmadimi?— Aytmadi. So‘rasam, gapni boshqa tarafka chalg‘i-tadi.— Imonsiz, aytishka uyalg‘an, — dedi usta Alim va kimgadir nafratlanib qarag‘andekbujmayib qo‘ydi.— Haytovur siz bilan achchig‘lashqan sababini so‘ra-sam, gapni chetka buradi.Usta Alim qo‘lidag‘i piyolasini qult etib bo‘shatdi-da, ustakori bilan achchig‘lashishsababini so‘zlab berdi:— Men Homidning qaynim Sayfiga yomon ko‘z bilan qarab yurganini sal-pal sezibyurar edim... Urisha-turg‘on kunimizning ertalabida Sayfini ilgariroq ishka jo‘natdim-da,o‘zim nimagadir urinib kechroq qolib bordim. Darbozadan kirishim bilan ishxona ichidankimningdir yig‘lab-yolborg‘an tovshini eshitib ajabsindim va ishxona eshigini ochib kirsam,imonsiz Homid qaynimg‘a zo‘rliq qilib turg‘an ekan. Eshik ochilish bilan cho‘chib Sayfinibo‘shatdi-da, menga qaradi. Men achchig‘imdan nima deyishni bilmay qolg‘an edim.To‘ng‘uz ishxonadan chiqib boshlag‘an edi: «Sen bilan otangg‘a yigirma yillab xizmat qilib,nihoyat sendan ko‘rgan yaxshilig‘im shu bo‘ldimi?» dedim. Churq etmay chiqib ketdi.Nimagadir, siz, Karim va Ortiqboylar ham ishxonaga kelmagan ekansizlar. To‘ng‘uzvaqtdan foydalanib Sayfiga yopishqan ekan. Mana, oramizdan o‘tkani shul. Uningorqasidan men ham Sayfini olib chiqib keldim-da, ikkinchi uchrashmay uyga do‘kon qurishharakatiga tushdim, — dedi. Usta Farfi ham ustakorning bu qilig‘idan nafratlangan edi:— O‘bba padarla’nati, hali shunaqa ish qildi deng-chi? O‘zi odam emas, hali bu uninghunarlarining eng pachog‘i, — dedi va tovshini sekinlatib davom etdi: — badbaxt, aqllarishonmasliq darajada bo‘lgan har bir yomonliqlarni qilar ekanki, biz bilmas ekanmiz.Otabek usta Alimning hikoyasini iltifot bilan eshitkan edi. Shuning uchun undanso‘radi:— Bu qanday Homid, qora cho‘tir kishi emasmi? Men hali uni qo‘shningiz uyidanchiqg‘an holda ko‘rgan edim.Usta Alim ajabsinib Otabekka qaradi:— O‘sha-o‘sha, siz uni qayoqdan taniysiz?— Uning bilan allaqayerda so‘zlashkanim bor edi.Usta Farfi Otabekka kulgi aralash qarab olib dedi:— Bo‘lmasa, uning qo‘lansa so‘zlariga xo‘b zavqlan-g‘andirsiz.Otabek ma’nolik qilib iljaydi. Ularning so‘zi shu yerga yetkanda ro‘ymolda tugiglik birnarsa ko‘targani holda Sayfi kirib keldi, salomdan so‘ng usta Farfi bilan ko‘rishdi vaOtabekka qarab dedi:— Kecha sizni kuta-kuta oshlarimiz sovib qoldi, bek aka.— Men bu kungami, deb o‘ylabman, — dedi kulib Otabek.Sayfi hovliqib bir narsa deyishka hozirlanar edi:— Bu kun kechasi hammomning og‘ilida biravni o‘ldirib ketibdirlar, — dedi.— Kimni? — deb so‘radi usta Alim.— Kim ekanini bilmadim.Usta Farfi javob berdi:— Kelishimda qo‘rboshilar boshliq o‘lukni aravaga ortar ekanlar, o‘ldirilgan Salimsharbatdorning o‘g‘li bechora Komilbek.— Tavba, — deb qo‘ydi usta Alim va so‘radi: — o‘ldurg‘uchi ushlanganmi?— Ushlanish qayog‘da, o‘lukning o‘zini qidira-qidira zo‘rg‘a yarim kechada topqanlar, —dedi usta Farfi. Otabek bu xabarni sovuqqina eshitib o‘lturar edi va fotiha o‘qub turishkahozirlanar edi.— Gumondor bormi? — dedi usta.— Gumondor-ku yo‘q, ammo bechoraning o‘lumi juda qiziq kunga to‘g‘ri kelishi ajib, —dedi usta Farfi va davom etdi: — Kecha Komilbekning Mirzakarim akaning qizi bilan124
O’tkan <strong>kunlar</strong>Abdulla Qodiriynikohlari bo‘lmoqchi ekan. Bechora nikohdan ikki soat chamasi ilgariroq yonig‘a biro‘rtog‘ini olib hammomga borg‘an va bir onda hammom ichidan yo‘qolg‘an, hatto uningyonidag‘i kishi ham qayoqqa ketkanini sezmay qolg‘an. Qiznikida hamma tajammulni1tayyorlab, Komilbekning otasidan tortib nikoh qilaturg‘an qoziyu quzzotlarg‘acha kuyavnikutib o‘lturar ekanlar. Bir vaqtda haligi birgalashib hammomga tushkan yigit hovliqibqiznikiga kelgan, kuyav kutib o‘ltirganlar kuyavdan darak so‘rasalar, ul ulardan kuyavniso‘rag‘an va voqi’ani aytib, hammomda kiyimlarini ham qoldirib bir onda yo‘qolg‘aninixabar bergan. Shundan so‘ng nikoh-nikohda, osh-oshda qolib kuyavni qidirib ketkanlar.Nihoyat, yarim kechada hammomning tahoratxonasi yonidag‘i bir og‘ilning oxiridan qonig‘abelashib yotqani holda topqanlar. Bechora tahorat uchun og‘ilg‘a kirganda tovushchiqarmasliq yeriga xanjar urib, oxirg‘a tiqib ketkan ekanlar. Juda qiziq gap... Kimo‘ldirg‘an va nima uchun o‘ldirilgan hech kim bilmaydir,— dedi.Otabek tamom onglashilmag‘an bir holatda qolg‘an edi. Bu xabardan quvonishg‘a-dabilmas va xafalanishg‘a ham yo‘l topmas edi. Raqibning o‘ldirilishi uning tamom so‘nibbitkan umidini yana qaytarg‘andek bo‘lsa ham, nima uchundir ul bu ishdan o‘ziga tinchlikortdira olmag‘an, aksincha tinchsizlana boshlag‘an edi. Bu foji’adan ortiqcha asarlanganusta Alim «voy bechora-bechora», der edi.— Birarta dushmani borlig‘i ma’lumdir, axir? — deb so‘rab qo‘ydi.— Albatta bordir, — dedi usta Farfi va Otabekka qarab qo‘ydi. Bu qarashdan Otabekborliq-yo‘qliq holg‘a kirgan edi. Usta Farfi davom etdi: — Dunyoda qanday odam yo‘q, debo‘ylaysiz, kishining rizqig‘a tupurganlar, oxiratini o‘ylamag‘anlar hamma yoqda ham to‘libyotibdir, — dedi, yana Otabekka qarab oldi... Otabek yorilish darajasiga borib qaytdi...Usta Farfining bu keyingi qarashini usta Alim payqag‘an edi va usta Farfining bu to‘g‘ridabir narsa bilib-da, so‘zlashka Otabekdan mulohaza qilib to‘xtadimi, deb o‘ylag‘an edi:— So‘zlay beringiz Farfiboy, bu kishi o‘zimiznikidir,— dedi.— Nimani so‘zlay berayin?— Komilbekning dushmani to‘g‘risida bilganingizni.— Men sizga bir narsani bilaman, dedimmi? — dedi va kulib Otabekka qaradi: — buodamning o‘smoqchilashini qarang-a?Bu so‘z bilan Otabek bir oz yengillashdi.— Menga bir-ikki qayta qarab olg‘aningiz uchun bilsangiz ham so‘zlashka mendanyotsindingizmi, deb usta o‘yladilar shekilli, — dedi Otabek.— To‘g‘risini aytsam, siz bu to‘g‘rida bir narsa bilasiz, lekin so‘zlashka Shokirbekdancho‘chib turasiz, — dedi usta.— Quruq tuhmatni qo‘ying-chi, — dedi usta Farfi.— Quruq tuhmat emas, bilib tuhmat, — dedi usta va:— Shokirbek siz o‘ylagankishilardan emas, aslo tap tortmay so‘zlay bering, — dedi.— Astag‘firulloh, — deb kulib qo‘ydi usta Farfi va bir oz o‘ylab olg‘ach dedi: — Siz bilanmenga shu narsaning nima zarurati bor, usta!— Avvalo so‘zlamayturg‘an bo‘lg‘andan so‘ng puk berish1 kerak emas, tildanilingandan keyin bizga zarurati bo‘lmasa ham bilganni aytish kerak, — dedi usta Alim.Ayniqsa ustadan ko‘ra ham Otabek sabrsizlana boshlag‘an edi. Hozirgina o‘ylab turg‘anjo‘nash masalasi ham uning esidan chiqg‘an, chunki raqibining qotili kim ekanligini bilibolish hammadan ham unga qiziq va ahamiyatli edi.Usta Farfi endi aytmasa bo‘lmaslig‘ini ongladi, shuning uchun Sayfigaishonmag‘ansumon qaradi:— Jiyan, sen yoshsan hali, sening og‘zingga ishonch yo‘q, — dedi va: — bir ozdo‘koningga borib tur, achchig‘ing chiqsa ham.Usta Alim ham qaynisini turishka ishorat qildi va o‘radan savzi olib to‘g‘rashga buyurdi.Bola ketgach, usta Farfi ohistagina dedi:125
Change language