O’tkan <strong>kunlar</strong>Abdulla Qodiriy— Qo‘y-chi!— Qolsam o‘z erimniki, — dedi Kumush, — begona emaski uyat bo‘lsa...Oftob oyim o‘t ichida qolg‘andek toblandi:— Birav qol, demasa ham qolaberasanmi?Kumush ishini yonig‘a qo‘yib endi onasig‘a qaradi:— Avvalo bu yerda qolishimg‘a sizdan boshqa hech bir qarshi kishi yo‘q. Zaynabsizning yoningizg‘a o‘tsa ham, biroq uning xohishini menga ahamiyati yo‘q.— Esing o‘zingdami, bola?— O‘zimda, — dedi kulib, — man sizning qizingiz Kumush... Hozir Toshkandda o‘zerimnikida o‘lturibman...— Erim, deb tuqqan onangdan kechasanmi, yuzsiz?— Yo‘q, kechmayman, faqat bir necha vaqt sog‘i-nibqina yuraman.Oftob oyim qizining bu gapini eshitib yig‘lab yubordi:— Onangning o‘sha sog‘inishqa toqati yo‘q, — dedi,— man sani kundashlik uygaishonmayman...— Kundashim bitta bo‘lsa, do‘stlarim sakkizta.Oftob oyim ko‘z yoshisini artdi:— Kundash bilan hazil o‘ynama, qizim.Kumush go‘yo Zaynab ustiga hujum yasayturg‘andek hurpaydi:— Ul kundash bo‘lg‘anda men kundash emasmi?— Ming qilg‘anda ham, — dedi onasi, — sen chin kundash bo‘lolmaysan.— Nimaga?— Nimagaki ering sen tarafda, chin kundashlik va chin dushmanlik Zaynab tarafda.Kumush kulimsirab onasining qulog‘ig‘a shivirladi:— Bu to‘g‘rida xotirjam’ bo‘ling.— Nima uchun xotirjam’ bo‘lay?— Agar Zaynab manga kundashlik qilabersa, kuyavingiz uning javobini bermakchi...Shuning uchun ham manim bu yerda qolishim ma’qul.— Javobini bersa, qaytib kelishlik qochmas...— Man ketsam, — dedi Kumush, — hech qachon Zaynabka javob bermaydir.— Nega bermaydir?— Shuning uchunki qudachangiz kelinsiz qolaman deb orag‘a tushadir, ammo men shuyerda bo‘lsam, albatta tiliga kaltak keladir.Oftob oyim hamon oyog‘ uzatmadi, qizig‘a yalinib ko‘rdi:— Yosh joning bor, qizim, — dedi, — biravga yomonliq sog‘inma, man bilan birga ket,nima qilishsa o‘zluk-o‘zi qilishsin... Zaynab ham umid bilan bir yostiqqa bosh qo‘yg‘an.— Siz tushunmay yotibsiz, — dedi Kumush va eshikdan oyog‘ tovshini sezib gapni shuyerda to‘xtatdi. O‘zbek oyim so‘zlanib kirdi:— Nega muncha shoshmoq, yov quvladimi, aqalli bir oy bo‘lsin... Marg‘ilon deganyurtdan ot-otlab, tuya qo‘mlab1 kel emish-da bir oyg‘ina turmay ket emish! — Oftob oyimbilan Kumush uning hurmatiga o‘rinlaridan turdilar. O‘zbek oyim o‘ltura-o‘ltura so‘radi. —Hali eshitdinglarmi?Eshitdik, — dedi Oftob oyim biz ham shuning mojarosida edik.— Axir shu ham gapmi, xudda allakimlarga o‘xshab.Oftob oyim uzr aytdi:— Uyimiz yolg‘iz, shunchalik sizlarni ozor chekdirdik... Begona kishinikida ham yigirmakun turayliq-chi... Xudda o‘z uyimizdek yayrab-yashnadiq, sharofatlaringiz soyasida ko‘bkishilar bilan tanishdiq, izzat-ikromlaringiz ta’rifidan ojizmiz... Endi navbat sizlarning hambizning shaharlarga borishlaringizg‘a keldi.194
O’tkan <strong>kunlar</strong>Abdulla Qodiriy— Bekor gap, — dedi O‘zbek oyim, — hali qudalarimizni muddaodagidek siylayolg‘animiz yo‘q, shu holda jo‘natsaq bizning sha’nimizga yaxshi emas... Men qudamningoldig‘a chiqaman, bizga nomus keltirmakchi bo‘lsa ertaga jo‘naybersin.Oftob oyim takror uzr aytdi:— Bizni uyaltirmoqchi bo‘lsangiz mayli, chiqing, agar xursandligimizga qarasangiz,qo‘ying. Kumushingiz ham; shuncha turg‘animiz bas, endi Zaynabni olib oyimning o‘zlaribiznikiga borsinlar, deydi...Ketish orasig‘a Kumush ham kelturilib siqilg‘ach O‘zbek oyimning haligiodamgarchiliklari keyingi navbatka qoldi.— Hali Kumush ham ketmakchimi?Kumush kulimsirab onasig‘a qaradi. Oftob oyim uzr aytdi:— Shukur, sizning oldingizda Zaynabnisa bor. Manim bo‘lsa qanot-quyrug‘im shuKumush. Ayniqsa, Kumushingizga javob bermasangiz bo‘lmas, oyi.O‘zbek oyim Kumushka xo‘mrayib oldi:— Yo‘q-yo‘q Oftobbonu, — dedi, — sizlarga javob bersam-da, Kumushka yo‘q.— Shu galcha javob berasiz, men sizdan so‘rayman.— So‘zingiz yerda qoladir, buv Oftob, bir oz andisha ham lozim, — dedi va Kumushkayuzini o‘girdi, — uyat emasmi, kelin? Kecha kelding surilib, bu kun ketkin burilib.— Menda ixtiyor yo‘q, oyijon, — dedi Kumush, — sizlar nimani ma’qul ko‘rsalaringizmenga baribir.O‘zbek oyim boshi bilan keliniga rizoliq bildirib «barakalla» deb qo‘ydi. Oftob oyimqizig‘a o‘qrayinqirab yer tegidan qaradi:— Albatta Kumush nima ham desin? — dedi, Kumushning ham haligidek qololmaslig‘afaqat meni ko‘zi qiymag‘ani uchun... bo‘lmasa albatta ketmas edi.O‘zbek oyim bir gapdan toymay: «Ketish uyat, Otabek, uch yil qatnag‘anda qizingiz biryilgina Toshkandda tursa nima qipti...» kabi so‘zlarni o‘zgarishsiz bir maqomda aytilibturg‘andan keyin Oftob oyim boshqa yo‘l tutmoqchi bo‘lib, Kumushni uydan chiqib turishkabuyurdi. Kumush chiqg‘andan so‘ng:— Qizini menga qoldirishg‘a ayadi demang, oyi, — deb qo‘ydi, — munda boshqamulohazalar ham yo‘q emas...— Ayting.— Aytsam shuki, — dedi bechora ona, — Kumushingizning fe’li xo‘yi o‘zimga ma’lum:erka o‘skan, lavzi tez, kundashlikka chidaydirgan siyoqi yo‘q, har kun Zaynabingiz bilang‘idi-bidi qilaberib sizni qiynab qo‘yarmikin deyman... Bir kuni kelganda onasi qurg‘ur birog‘iz aytmagan edi, deb mendan ranjirmikinsiz deyman... Tana buzoqning turqi tuqg‘anig‘atamg‘a deganlaridek, albatta menga ravshan... arazchi desangiz ham shu, ichi qoraliqdesangiz ham shunda...Shuncha to‘qumadan O‘zbek oyimning yuzida hech bir o‘zgarish sezilmadi:— Albatta unaqa gap har kimda ham bo‘ladi, — dedi,— shukur, men bilan hoji otangiztirik bo‘lsaq, undog‘ gaplarga yo‘l qo‘ymaymiz. Zaynab bo‘lsa xudoning yaratkan maxluqi;urish va araz degan gapni bilmaydir.— Zaynabingizning fe’li albatta sizga ma’lum ekan, ammo men Kumushni sizga yaxshi,deb aytalmayman.— O‘z bolasini yomonlag‘uchini, — dedi kulib O‘zbek oyim, — men o‘z umrimdabirinchi martaba ko‘rdim... Undan ko‘ra bolamni senga ishonmayman, deb ayting.— Nega ishonmayin, faqat qozonimdag‘ini sizg‘a suzib qo‘ydim...— Nima bo‘lg‘anda ham Kumushka javob yo‘q.— Xo‘b qolsin, — dedi Oftob oyim, joni kuyib asabiylashkan edi, — Kumushdan har nayomonliq ko‘rsangiz mendan o‘pka qilmang.— Qizingizg‘a yomonliqni o‘zingiz o‘rgatib ketmasangiz sizdan o‘pkam yo‘q.195
Change language