O’tkan <strong>kunlar</strong>Abdulla Qodiriy— Tezroq keling, Homid aka, Otabekni o‘ldirdik! — dedi shoshib Otabek.— Ah! — deb yurib keldi Homid.Otabek Sodiqni qoldirib, Homidning xanjarlik qo‘lini ushlab oldi:— Mutal o‘ldi. Sodiq ham o‘lim yoqasida. Enda siz bilan ikkimizgina qoldiq!Homid qo‘lini bo‘shatishka tirishar ekan, Otabek salmoqqina qilib dedi:— Ortiqcha oshiqmangiz, Homidboy, men sizning xanjarlik qo‘lingizni bo‘shatamanhozir, ammo shungacha siz bilan ikki og‘iz so‘zim bor!Homid hanuz qo‘lini bo‘shatishg‘a kuchanar edi.— Kuchanmangiz, Homidboy!— Mard yigit bo‘lsang, qo‘limni qo‘y!— Oshiqma, qo‘yaman, — dedi Otabek. Shu choqda oyog‘ ostida yotqan Sodiqko‘tarilib-ko‘tarilib o‘zini ot-moqda edi. Otabek Sodiqdan nariroqqa Homidni boshladi.Homid tig‘izliq bilan surildi. Xanjarlik qo‘li bilan tuynukka ishorat qilib, Otabek so‘z boshladi:— Siz mendan ham yaxshiroq bilasizki, shu uyda sizni allaqancha mashaqqatlarg‘asolg‘an, cheksiz joni-vorliqlar ishlatkan va hisobsiz tillalar to‘kdirgan, nihoyat, shudaqiqag‘a keltirib to‘xtatqan birav uxlaydir. Agarda sizning manim tilimdan yozib bergantaloq xatingiz durust hisoblanmasa, bu uxlag‘uchi manim halol rafiqam bo‘lib, ikki yildanberi men ham uning ko‘yida1 sargardonman. Demak, siz bilan maning oramizda shu biravuchun kurash boradir. Lekin siz shu choqqacha manim ustimdan muvaffaqiyat qozonibkeldingiz: qora choponchi, deb dor ostilarig‘acha olib bordingiz, Musulmonqul qo‘lig‘atopshirdingiz, bu ishlaringiz foydasiz chiqg‘ach, ismimdan taloqnoma yozib, ikki yillabrafiqamdan ayirib turishka muvaffaq bo‘ldingiz, bu orada gunohsiz bir yigitni hamo‘ldirdingiz. Nihoyat, o‘g‘riliq yo‘lig‘a tushib ikki yigitingizni manim qo‘limda halokqildingiz... Endi menga javob beringiz-chi: bu yomonliqlaringizda siz haqlimi edingiz?— Haqli edim! — dedi Homid va siltab xanjarlik qo‘lini bo‘shatib chalqancha yiqildi. Ulqo‘lini bo‘shatqan choqdayoq Otabek ishini to‘g‘rilag‘an, ya’ni Homidning qornini shiretdirib yorib yuborg‘an edi. Homid holsizlanib yotar ekan, uni besh qadam naridan kuzatibtek turg‘uchi Otabek zaharxanda ichida «haqlimi eding?» deb so‘radi. Kuchanib «haqliedim!» dedi Homid va qo‘lidag‘i xanjarni Otabekka otdi, xanjar Otabekning yonig‘a kelibtushdi...Otabek kushxona o‘rnidan eshikka qarab qo‘zg‘alg‘an edi, Homiddan besh-olti qadamnarida yotqan Sodiqning «hmmm» degan tovshi eshitildi. Otabek ko‘ngli allanechuklanganiholda maydondan chiqdi...16. O‘ZNI TANITISHErtasi kun butun Marg‘ilon deyarlik Malikboyning maydonida voqi’ bo‘lg‘an ishka judahayron edi:— Mutal bilan Sodiq bo‘lsa shaharning tomteshar yigitlaridan, ular qutidornikigao‘g‘riliq uchun borg‘an bo‘lsalar borg‘andirlar... Lekin shaharning katta boylaridanhisoblang‘an Homidning ishi qiziq. Xayr, Homidning o‘g‘riliq hunari ham bor bo‘lsin, bularnikim o‘ldirgan? Qutidor bo‘lsa ertalab uyqudan turg‘ach, bu hangamani bilibdir, juda ajoyib!* * *Kuch choshkohga yetkanda Otabek saroy darbozasidan chiqdi. Ul o‘zining so‘l qo‘linidoka bilan o‘rab bog‘lag‘an va ko‘kragiga ko‘tarib ushlagan edi. Kecha Homid xanjarlikqo‘lini siltab tortqanda, xanjar uning bosh barmog‘i orasini suyakka yetkuncha shipiribketkan edi. Uning oyog‘ olishida ham bir oz oqsoqlanish sezilar edi.138
O’tkan <strong>kunlar</strong>Abdulla QodiriySaroydan ancha uzoqlashqan edi, qarshidan o‘ziga qarab kelguchi Rahmatni ko‘rdi vachor-nochor so‘rash-moqqa to‘g‘ri keldi:— Ha, mulla Rahmat, salomatmisiz?Rahmat oshiqibg‘ina uning bilan ko‘rishdi:— Qachon keldingiz, bek aka?— Kelganimga bir-ikki kun bo‘ldi... Nega xafa ko‘rinasiz, mulla Rahmat?Rahmat uflab oldi:— Eyyy, bek aka, bizning boshka tushkanni dushmaningizga ham ko‘rsatmasin!Otabek ajabsinish tusi ko‘rsatib so‘radi:— Nima bo‘ldi, uy-ichingiz bilan salomatmisiz?— O‘zingiz bilasiz, bultur padar marhum bo‘lg‘an edilar, bu kun yana boshimizg‘a o‘limtushaturg‘an bo‘lib qoldi, tog‘am Homidni allakimlar chavog‘lab ketibdirlar.Otabek ko‘zini olalantirg‘an bo‘ldi:— Qayerda, kimlar, yarasi qo‘rqunch emasmi?Rahmat voqi’ani qayerda bo‘lg‘anlig‘ini so‘zlab turmadi:— Yarasi yomon, hushsiz holda hiqillab yotibdir. Qornini tikdirmakchi bo‘lg‘an edim,jarroh bo‘lmaydir, dedi.—Chavog‘lag‘uchini aytmadimi?— Til bo‘lsa aytadi-da, — dedi Rahmat, — ul yiqi-lib yotqan joyda yana ikki yigitningo‘lugi bor ekan... Shulardan zarb olg‘anmi deb o‘ylayman.— Xudo shifo bersin! — dedi Otabek.Ajralishdilar.Otabek usta Alimning ko‘chasiga burilg‘ach, Sodiq eshigida uch-to‘rtta bel bog‘lag‘ankishilarni tobut yasash bilan mashg‘ul ko‘rib tinchsizlanib ketdi. Usta Alimning yo‘lagigakirar ekan, Jannat opa bilan yana bir xotinning yig‘i tovushlarini eshitdi...Janozaga tahorat olish uchun obdasta yonig‘a o‘lturgan usta Alim Toshkand jo‘nabketkan Shokirbekni oradan uch-to‘rt kun o‘tmay qaytib kelishiga ajabsingan edi:— Keling-keling, Shokirbek... Toshkand jo‘na-mag‘anmi edingiz?!Otabek ayvonning oldig‘a o‘lturar ekan, kuldi:— Toshkandga borib keldim...Usta Alim uning hazilini fahmladi-da, tahorat ola-ola qiziq voqi’adan so‘z ochdi:— Marg‘ilondan ketmagan bo‘lsangiz, o‘zingiz ham eshitkandirsiz Shokirbek, siz bilanmenga tarjimai hollari ma’lum bo‘lg‘an Homid bilan Sodiqni va tag‘in Mutal degan yana biryigitni Mirzakarim akaning havlisi orqasida o‘ldirib ketibdirlar. Yomonlar o‘z jazalarinitopibdirlar.— Eshitdim, — dedi Otabek va tag‘in kulib qo‘ydi.Usta Alim uning bu kulgisiga e’tibor qilmag‘an edi, so‘zida davom etib so‘radi:— Siz bularni kim o‘ldirgan deb o‘ylaysiz?— Siz-chi? — dedi Otabek va tag‘in iljayib qo‘ydi.— Menga qolsa, — dedi usta Alim, — o‘ldirguchi albatta Mirzakarim akaning kuyaviOtabekdir... zap ish qilg‘an-da, men unga qoyilman. Men uning O‘tabboy qushbegigaqilg‘an muomalasini eshitib, yuragiga bali degan edim... zap yigit ekan-da!Otabek o‘ng‘aysizlanib ketdi. Usta Alim yuz-ko‘zini artib Otabekning qo‘lini olibko‘rishmakchi bo‘lg‘an edi, ko‘zi o‘ralg‘an dokaga tushdi:— Qo‘lingizga nima qildi, Shokirbek?— Pichaq kesib ketdi...— Yomon kesdimi?— Sal.Usta Alim Otabekning yonig‘a o‘lturdi va:— Nega Toshkand jo‘namadingiz, birarta mone’ chiqib qoldimi? — deb so‘radi.139