O’tkan <strong>kunlar</strong>Abdulla Qodiriy— Nega... sababini men ham yaxshi tushuna olmadim.— Qaytib keladirgan vaqtini aytkandir?— Bu to‘g‘rini so‘rag‘an edim, muhmalroq javob berdi,— dedi usta va yonini kovlabxatni oldi. — Bu xat karimangizga bo‘lsa kerak, endi menga ruxsat, — dedi va fotiha o‘qubo‘rnidan qo‘zg‘aldi.— Men sizga dasturxon yozdirishni ham unutqanman, qo‘zg‘almangiz!— Rahmat, amak, hozircha meni kechirib turasiz, ammo bapirja kattaroq ziyofatniunutmaysiz, — deb kuldi usta Alim. Qutidor uni ko‘chagacha kuzatib chiqdi.Kumushbibi daricha orqasidan hamma gapni eshitib olg‘an va hissiyotini yum-yumyig‘lab o‘tkargan edi.* * *Oftob oyim Kumush bilan boshlashib ichkariga kirar ekan, so‘radi:— Homidning yomonlig‘ini bizga ulashdirib yurgan puchuq xotinning shumligi o‘zboshig‘a yetib, o‘lganlarning bittasi o‘shaning o‘g‘li ekan, bildingmi?— O‘lganidan menga nima foyda, — dedi Kumush.Oftob oyim qizig‘a ajablangan edi.— Foydasini ko‘rib turibsan-ku, axir.— Foydasi Toshkandga ketib qolg‘animi?— Ketib qolg‘an bo‘lsa, tag‘in bir kun kelar.— Kelmaydi, — dedi o‘ksib Kumush, — uning hamma harakati dushmanidan o‘chiniolish uchun ekan.— Kim aytdi sanga?— Xat olib kelganning so‘zidan payqadim.Oftob oyim kuldi:— Ering sani tashlab ketmas, qo‘rqma qizim, — dedi,— saning boshingg‘a tikilgan bubalolarni o‘zining shirin jonidan kechib daf’ qilg‘an Otabek, seni sira ham unutmas, sangayozg‘an xatini otangdan olib o‘qub ko‘r-chi oldin.Kumushbibi yig‘idan qizarg‘an ko‘zini katta ochib so‘radi:— Menga xat yozg‘anmi?— Haligi kishi sanga atab dadangga bir xat berdi-ku, bilmadingmi?— Bilmadim, — dedi. Chunki ul usta Alimning «muhmal javob berdi» so‘zini eshitkach,tamoman o‘zini unutib, berilgan xatni payqamay qolg‘an edi.Ikki yildan beri suratini ko‘z o‘ngidan ketkuza olmag‘an, Otabekning yuzini ko‘ralmay,so‘zini eshita olmasa ham yozg‘an xatini o‘qub eshitish Kumush uchun katta qiymatkamolik edi. Otasining yo‘lakdan kirishi bilan latif ko‘kragi kuchlik tin olish ila ko‘tarilibtashlandi-da, go‘yo Otabek bilan uchrashaturg‘andek yuragi o‘ynamoqqa boshladi. Qutidorkelib tanchaga o‘lturg‘ach, o‘ziga «amonatni topshiring» degan kabi qarab turg‘anKumushka xatni uzatdi:— Sanga xat.Kumushbibi uyalib-netib turmadi va kimdan, deb ham so‘rab o‘lturmadi, darrovtokchada yonib turg‘an sham’ yonig‘a borib xatni ocha boshladi. Sham’ qarshisida qizarg‘anshahlo ko‘zlari, yosh bilan sing‘an jinggila kipriklari, chimirilg‘an to‘sdek qora qoshlari uniallaqanday bir holga qo‘yg‘an edilar. Qoshi ustiga to‘zg‘ib tushkan sochlarini tuzatib xatnio‘qudi:«Oy yuzlik rafiqam, qunduz qoshlik ma’shuqam Kumush xonimga!Shayton ustasi bo‘lg‘an Homidning manim otimdan sizga yozg‘an taloq xatisi ila mengaqarshi yonib ketkan yurakingizning nafrat o‘ti ehtimol endi o‘cha tushkandir. Soxta taloqxatini olg‘an so‘ngingizda menga xitob qilib yozg‘an fikrlaringizdan ehtimol endi146
O’tkan <strong>kunlar</strong>Abdulla Qodiriyqaytayozg‘andirsiz... Bu xatni yozar ekan, muhabbatingiz bilan to‘luq bo‘lg‘an yurakimmudhish bir haqiqat ehtimolidan yafroq kabi titrar va o‘zining to‘lib-toshqan hasratlarini,faryodlarini ifodasidan adashar edi... Sizga ochib so‘zlay, go‘zal rafiqam: go‘yo manim bumaktubim sizning Komilbek uchun hasratlik yoshlar to‘kkan, o‘tlik ohlar tortqanchog‘ingizda erishar-da unutilg‘an, eskirgan bir yurakning arzini tinglay olmassiz va yonibturg‘an yurak o‘tingiz bilan kuydirarsiz...Ammo xatimni o‘qumasangiz-da va marhumingiz uchun tortqan ohingiz o‘tidakuydirsangiz-da, manim uchun farqsizdir. Nega deysizmi? Chunki siz manim shar’iyrafiqamsiz — yaxshiliq bilan-da va yomonliq bilan-da men buni isbot qilishg‘a hozirman!Uyingiz orqasida qilg‘an adabsizliklarim, xunxo‘rlik-larim uchun meni kechiringiz...Chunki men bu vahshiylikni ishlashda ixtiyorsiz edim: hayotingizning, nomusingizningsaqlanishi buni taqozo etar edi... Albatta men ishonamankim, siz manim bu yaxshilig‘imuchun minnatdorlik qilarsiz. Lekin men bu minnatdorlikka o‘zimni sazovor hisoblayolmayman.Men o‘shal kuni kechasi dushmanlardan birini o‘ldirdim-da, so‘ng darajada zaiflandim,ikkinchi dushmandan yengilishimni va ko‘yingizda jon berishimni aniq bilib rohatlanibketdim... Manim uchun ko‘yingizda va oyog‘ingiz uchida jon berish juda shirin edi vako‘bdan beri g‘oyam edi. Shuning uchun yaqinrog‘ingizda o‘lmak uchun, o‘lar ekanman,so‘ng daqiqamda yana bir martaba bo‘yingizni olib o‘lish uchun dushman tomonidanuyingizga ochilg‘an tuynukchaga kirdim. Kirdim-da, sizni bo‘yingizni oldim, xafif tinolg‘andag‘i latif uxlag‘an tovshingizni eshitdim... Shu vaqt subhonolloh... o‘zimdakutilmagan bir kuch sezgan edim, ikki emas, ikki yuz dushmanga muqobala1 etishkao‘zimda qudrat ko‘rgan edim... Men o‘zimga bag‘ishlang‘an kuch manba’ini juda yaxshionglar edim, mendagi bu o‘zgarish manba’i uy ichida uxlag‘uchi bir malak edi... Sizedingiz!»Kumushbibi xatning bu o‘rniga yetkanda qizarinib, bir oz o‘qushdan to‘xtab oldi vadavom etdi:«Shundan so‘ng ikkinchi dushmanni tuynukdan chiqmayoq ishini bitirdim. Bizningfoji’amizning asl omili bo‘lg‘an Homid esa go‘yo manim qo‘limda mushuk kabi o‘yinbo‘lg‘an, uni kulib turib, o‘ynab turib tilimlagan edim...Esingizda bormi, meni dor ostidan qutqarib, menga yangi hayot bag‘ishlag‘aningiz? Bukecha ham bu ikkinchi o‘limdan qutqarg‘uchi va ikkinchi martaba menga hayotbag‘ishlag‘uchi yana siz bo‘ldingiz! Shuning uchun minnatdorlik etkuchi siz emas, menbo‘lishg‘a tegishman!Sizdan emas, otangizdan bir o‘pkalashim bor: soxta taloq xatini manim o‘z qo‘limbo‘lib, bo‘lmag‘anini ajrata olmag‘an. Gumonimcha bu soxta xat sizga ham ko‘rsatilmagano‘xshaydir, chunki, ayniqsa, sizning ko‘z o‘ngingizdan bu haqiqat qutila olmas edi... Harholda taqdirning bunchalik o‘yinlari turg‘an bir zamonda biz nima ham qila olur edik? Buto‘g‘rida mendan ham o‘tkan joylari bordirkim, sizning birinchi martaba menga yozg‘anxatingiz ma’nosidan dahshatlik suratda o‘zimni tag‘ofilg‘a solg‘an va xat kelturguchinisurishtirmasdan javob xati berib yuborgan edim. Shuning ila sizni-da, o‘zimni-da Homidqo‘lida o‘yin bo‘lmog‘imizg‘a katta yo‘l ochqan edim.Ba’zi ehtimollarga qarshi siz bilan ko‘rishmak menga muyassar bo‘lmadi. Umrimdabirinchi martaba ko‘ngil orzusig‘a qarshi bordim. Chunki manimcha oradag‘i qora tikonsupirilgan edi. Mundan so‘ng hamisha meniki edingiz. Men Toshkandda yurarman, ammoko‘zim o‘ngida sizning haykalingiz! Ajabo, busiz menga mumkinmi?!Zavjingiz Otabek».Kumushbibi xatni o‘qub tugatdi-da, yugirgilagancha uyiga kirib ketdi. Uning buharakatidan qutidor bilan Oftob oyim ajabsinishib bir-birlariga qarashg‘an edilar.Kumushbibi qo‘lida ikkinchi bir maktub ko‘targanicha uydan chiqdi-da, sham’ yonida ikki147
Change language