Aldona Jawłowska drogi kontrkultury

dych intelektualistów, był bardzo duży. Idee sytuacjonistów
zostały najpełniej przedstawione w dwu pracach: La
société du spectacle Guy Déborda i Traité de savoir-vivre
a l'usage des jeunes générations R. Vaneigema, które wywarły
duży wpływ na rozwój świadomości rewolucyjnej
młodzieży. W obydwu tych książkach rozwijana jest idea
walki ze „społeczeństwem spektakli", analizowane mechanizmy
ograniczania świadomości w systemie zdominowanej
przez spektakle kultury.
Wedle Guy Deborda — człowiek powinien przekształcić
się z biernego widza w kierującego własnym życiem aktora,
kontrolującego sytuację. Całe życie społeczeństwa, w którym
rządzą warunki nowoczesnej produkcji, wyraża potężna
akumulacja spektakli. Wszystko to, co było bezpośrednio
przeżywane, jest oddalone i zamknięte w przedstawieniach.
Człowiek żyje w sztucznym, odrealnionym
i fałszywym świecie obrazów. „Spektakl, ogólnie mówiąc,
jest odwróceniem się od konkretu życia, jest autonomiczrym
ruchem ku nie-życiu" (teza II z wyżej wspomnianej
książki). Krytykowana jest więc nie tylko zawartość obrazów
— to znaczy ideologia usprawiedliwiająca ustabilizowane
społeczeństwo, co nie jest rzeczą nową — lecz sam
mechanizm pośrednictwa spektaklu, dominacji obrazów.
„Spektakl jest nie tylko całością obrazów, lecz stosunkiem
społecznym między osobami, upośrednionym przez obrazy"
(teza IV). Kultura spektakli przechwytuje i wciąga w swe
tryby nawet postępowe, wrogie systemowi kapitalistycznemu
idee. Umieszczone w tym układzie tracą swój pierwotny
sens i siłę oddziaływania. Podobne obawy wyrażał
Ruch 22 Marca i młodzi anarchiści, używając dla określenia
tego zjawiska terminu „wchłonięcie" (récupération).
Problem manipulacji za pomocą obrazu, utrwalanie stanu
pasywności i samozadowolenia, powraca obsesyjnie we
wszystkich kontestacyjnych tekstach. „Kontestacja kultury
powinna się dokonać w ten sposób, by kultura nie mogła
«przechwycić» kontestacji i użyć jej jako nowej formy
kłamstw [...] Kultura współczesna to fałszywe lustro, zniekształcające
obraz samego siebie — należy wreszcie rozbić
lustro [...] Wszystkie treści kulturowe nowego Ruchu mogą
być wchłonięte przez władzę. Nie da się wchłonąć pasja
i gwałtowność, z którą się one wyrażają. Gwałtowność,
przemoc nie mogą być «przechwycone» przez władzę, po-
120