Aldona Jawłowska drogi kontrkultury

uwikłanych w nie ludzi Nie potrafimy dać zadowalającej
odpowiedzi na to pytanie, ograniczymy się więc do przedstawienia
ukształtowanych w niedawnej przeszłości kierunków
myślenia i form ekspresji, które występują najwyraźniej
w ruchu kontestacji. Źródła lub raczej pierwowzory
kontestacyjnej krytyki kultury ujawniające swą obecność
w sposób trudny do zakwestionowania to: dadaizm i surrealizm,
krytyczna literatura i poezja amerykańska, oraz
analizy cywilizacji współczesnej, wyrastające z kręgu intelektualistów,
socjologów i filozofów, Millsa, Fromma,
Marcusego i wielu innych. Obecność ta nie zawsze pokrywa
się z próbami świadomego poszukiwania własnej tradycji.
Kontestatorzy chętniej widzieliby w jej obrębie Mao
niż Fromma, gdy tymczasem ich wypowiedzi świadczą, że
punkt widzenia i sposób myślenia tego ostatniego jest im
znacznie bliższy. Podobnie, mimo widocznych pokrewieństw
z linią da-da i surrealizmem, młodzież chętniej odwołuje
się do powagi Chrystusa i Marksa niż dowcipów Tristana
Tzary czy Salvadora Dali.
SURREALIZM
Wizje absurdalnego świata, nuda, niesmak, hasła totalnej
odmowy i ożywiającej aktywizacji, wyrywającej z nieprawdziwej
i nieludzkiej codzienności, to treści ruchu da-da, które
powróciły w podobnej formie w latach sześćdziesiątych.
Willener, zwracając uwagę na te podobieństwa, doszukuje
się pewnych analogii sytuacji między okresem po pierwszej
wojnie światowej a sytuacją dzisiejszą. Nastrój „okresu
ruin", destrukcji, zawiedzionych nadziei, bezrozumnego
niszczenia jest znów przeżywany, chociaż wojna nie dotknęła
bezpośrednio przytłaczającej części tych, którzy przeciw
niej tak gwałtownie protestują. Żyjemy w okresie kryzysu
idei, upadku systemów wartości, absurdu nadmiaru,
w obliczu nędzy. Motyw rozpadu, ruiny, „cywilizacji śmieci"
powtarza się często w tekstach kontestacyjnych. Obrazy
cmentarzy, pogorzeliska, odczucia zagrożenia powracają
szczególnie uporczywie w pismach sytuacjonistów, prasie
podziemnej krajów europejskich. Ruch da-da był w pierwszym
okresie buntem, kontestacją ogólnej nudy, powtarzania
wyuczonych gestów, już od dawna pozbawionych treści.
Nuda (nie mówiąc o nudzie w sensie metafizycznym — „to-
244