Aldona Jawłowska drogi kontrkultury

utopią zaczęto nazywać to, co się nie da zrealizować. Dla
«nowej lewicy» utopią jest to, co «jeszcze nie jest» —
gdyż utrzymuje się przeszkoda — istniejący system władzy
— lecz co może się zrealizować w pełni tu i teraz." 2
Przez utopię rozumiemy zabarwiony emocjonalnie obraz
rzeczywistości nie istniejącej w momencie, gdy obraz ten
powstaje, zawierający jej elementy uznane za istotne
[z punktu widzenia jakości ludzkiego życia. Nie jest więc
utopią wizja przyszłości budowana przez futurologa dążącego
do zachowania neutralności aksjologicznej. Wizje utopijne
zawierają zawsze ocenę zastanego świata, wyrażają
i budzą emocjonalne zaangażowanie. W obrazach utopijnych
ukazane są możliwości rozwiązania dręczących problemów,
zaspokojenia nie spełnionych potrzeb bądź też — w utopiach
negatywnych — wydobyte na jaw lęki, uświadomione
zagrożenia. Nie przeciwstawiamy utopii realnemu życiu.
Rzeczywistość zawarta w utopii, będąc obiektywizacją marzeń,
pragnień, obaw, istnieje potencjalnie, granica między
wyobrażeniem a rzeczywistością jest stale przekraczana.
Treść utopii może być bardzo różna, nie tylko w zależności
od dostępnych wyobraźni miar szczęścia i proponowanych
form życia społecznego, odpowiadających tym miarom,
lecz i od tego, jakie kategorie egzystencji są wyodrębniane
jako ważne w określonym miejscu i czasie. Kategoriami
wyznaczającymi główne tematy kontestacyjnych utopii
są: wolność, autentyczność i wspólnota. Poszukiwanie
możliwości pełnej realizacji tych aspektów ludzkiego istnienia
w świecie wyobrażonym nie jest jednak niczym nowym,
a więc nie jest także czymś dla utopii kontrkultury
swoistym, wyróżniającym. Co więc mamy na myśli nazywając
w tytule rozdziału utopie kontrkultury „nowymi
utopiami"
Chcąc najogólniej scharakteryzować odmienność kontestacyjnych,
a także chyba innych utopii ostatnich lat w stosunku
do utopii klasycznych, wymienilibyśmy cechy następujące:
poczucie realności utopii i nierealności świata poza
nią. To odwrócenie porządku jest świadomie akcentowane.
Dąży się do zniesienia dystansu między światem
istniejącym a wyobrażonym nie tylko przez urzeczywist-
2 E. J. Batałow, Fiłosofia bunta. Kritika ideologii lewogo radikalizma,
Moskwa 1973, s. 144.
264