Aldona Jawłowska drogi kontrkultury

łeczna wywodząca się z tych środowisk stanowi integralną
część świadomości Ruchu.
Analiza jej treści podejmowana była wielokrotnie w publikacjach
polskich, książki zaś najwybitniejszych przedstawicieli
tego nurtu zostały przetłumaczone i ukazały się
na naszym rynku księgarskim (Fromm, Riesman, Mills,
Adorno, Mounier). Przedstawianie poglądów tych autorów
byłoby więc niecelowe. Pragniemy zatem zwrócić uwagę na
sam fakt ich zbieżności z ruchem przeciw kulturze, a zarazem
fakt, iż owa zbieżność rzadko pokrywa się ze świadomym
wyborem tradycji, wyraźną chęcią identyfikacji
czy kontynuacji.
Tematy: autentyzm i reifikacja egzystencji, rozpad więzi
społecznych i samotność jednostki w anonimowym tłumie,
konformizm, deformacja świadomości przez środki masowego
przekazu, przeciwstawienie zamkniętych elit monopolizujących
decyzje i informacje pasywnym „masom", instrumentalizacja
wartości kultury, pogłębiająca się dezintegracja
obrazów rzeczywistości, uniemożliwiająca ludziom
odnalezienie własnego miejsca w świecie i sensu istnienia
— podejmowane były przez różne światopoglądowo
szkoły i kierunki. Podstawy krytyki kultury i analizy mechanizmów
władzy, ukształtowane w kręgu filozofów i socjologów
Instytutu Badań Społecznych we Frankfurcie nad
Menem już w latach trzydziestych, stanowiły punkt wyjścia
dla wielu badań i analiz podejmowanych w latach następnych.
To właśnie Fromm podjął krytykę społeczeństwa
z punktu widzenia jego destrukcyjnej siły niszczącej osobowość.
W Ucieczce od wolności ukazał skutki internalizacji
wzorów i wartości, które odbierają wolność pozostawiając
złudne poczucie samookreślenia, podjął wątek odsłaniania
mechanizmów represji, który równocześnie analizował
i rozwijał H. Marcuse. „Prawo do wyrażania myśli wyłącznie
wtedy coś znaczy, kiedy jesteśmy zdolni mieć myśli
własne; wolność od zewnętrznego autorytetu tylko wtedy
jest trwałym nabytkiem, kiedy wewnętrzne warunki psychiczne
pozwalają nam ukonstytuować naszą własną indywidualność"
140 — pisze Fromm. Tymi samymi niemal słowami
wyraża tę myśl Herbert Marcuse w Człowieku jedno-
140 E. Fromm, Ucieczka od wolności, przeł. O. i A. Ziemilscy, Warszawa
1970, s. 228.
17 — A. Jawłowska
257