Aldona Jawłowska drogi kontrkultury

SYSTEM KSZTAŁCENIA
Kontestacyjna krytyka kultury podważyła mit upowszechnionej
oświaty, uznanej za jedno z podstawowych osiągnięć
współczesnej cywilizacji. Zakwestionowanie systemu
społecznego i kultury prowadziło do deprecjacji wartości
kształcenia jako narzędzia reprodukcji i kontynuowania
tradycji kulturowej wynikającej z całości założeń zanegowanego
sytemu. Zgodnie z tym rozumieniem kształcenie
nie. tylko przestaje być dobrem, lecz przeciwnie, przekształca
się w środek represji, narzędzie utrzymywania nierówności
społecznej i konstruowania uzasadnień dla działalności
niezgodnej z głoszonymi wartościami. Całkowite odrzucenie
szkoły opiera się bądź na założeniu totalnej rekonstrukcji
świata, niemożliwej bez zakwestionowania wzorów
utrwalanych przez szkołę, bądź też na założeniu, że rozwój
cywilizacji pociąga za sobą nie tylko wzrost technicznych
możliwości przekazywania wiedzy, lecz także zmianę
psychiki i zainteresowań. Szkoła jako instytucja jest
więc czymś nieadekwatnym w stosunku do potrzeb społecznych,
niezależnie od przekazywanych treści. Zgodnie
z tymi założeniami kwestionuje się system kształcenia
w ogóle, nie „ten konkretny" uniwersytet czy szkołę. Poglądy
te są zbieżne z koncepcjami deskolaryzacji upowszechnionymi
w pismach Ivana Micha 57 , a także z wizjami
opartego na zasadzie przyjemności społeczeństwa wolnych
twórców, zawartymi w pracach Herberta Marcusego.
Jako alternatywy szkolnej edukacji wysuwane są: kształcenie
przez bezpośredni kontakt z życiem, edukacja
„w głąb", poprzez wejrzenie w samego siebie, medytacje
i ćwiczenia według wzorów zaczerpniętych z religii wschodnich,
samokształcenie w rewolucyjnych grupach, będące
przekazywaniem sobie wzajemnie wszelkich spostrzeżeń, doznań,
informacji i zakładające emocjonalny stosunek do partnera
(często powtarzają się tu stwierdzenia, że jedynie
miłość pozwala na rzeczywiste przekazywanie i przyswajanie
jakichkolwiek treści). Stanowiska mniej radykalne nie
negują możliwości istnienia zorganizowanej oświaty, lecz
57 Przecie wszystkim: Deschooling soctety, New York 1973; Libérer
l'avenir, Paris 1971. Warto przypomnieć, że nie są to koncepcje nowe.
Podobne koncepcje były wyraźne w pedagogice radzieckiej w pierwszym
okresie po Rewolucji Październikowej.
168