Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

3. DeterminatzaUeak
a) Ekialdeko euskalkietan hura erabiltzeko joera nabari da halakoetan:
(257) (a) Karno berc errotaren barnean bere aztaparrez jolea, ez nindaken ase hari
beba egotetik (Buruxkak, 67)
(hari -> Karno)
(b) Piarres Adamek niri erran istoriak, hark erran bezain ongi ezin ezarriko
ditudala zure begien aitzinean (Eliss., 8)
(hark -> Piarres Adamek)
(e) Erregina arras eri da. Aspaldion mirikuak eztakite zer egin hura
sendatzeko (E.I.H., 169)
(hura-> erregina)
(d) Nere bi lagun lehen bizkaitarrak han zituan jadanik... Ohartu ninduan ez
zela arbola hori hek bezperan erran zuten bezain estalia aranez (Eliss., 23)
(hek -> bi lagun lehen bizkaitarrak)
b) Mendebaleko euskalkietan, bera erabiltzeko joera handiagoa dago,
erakusleak seinalatzen duen hirugarren pertsona jadanik aipatua bada:
(258) (a) Topau eben azerijc, da esa'eutzen berari ia ondo einen pague zelan ixeten
dan (J.M.B., 245)
(berari -> azeria)
(b) Eleizaldek bazekien... bi alde berezi dituela gure hizkuntza jasotzeko
lanak. Berak 191800 Oinatin egin zucn hitzaldi ezagunean (Mitx., 219)
(Berak-> Elcizalde)
(e) Ez da zalantzarik Lizardigan... Alferrik bilatuko duzue beragan Europa
eta mundu guztia dardarazten hasia zen lur-ikararen berririk (Mitx., 226)
(beragan->Lizardi)
(d) Ez euki billurrik -esa ementzion neska jainkozko arek- dana bear
bezela eingo'a tao Esan bezela, beak loo guztie eifi da amaikaIc bafio len opil bat
motilleti ekarri ementzion (J.M.B., 276)
(beak-> neska jainkozko arek)
Hala ere, bera-ren ordez hura erabili ohi dugu honako bi kasuotan.
1. Bera-k seinalatzen duen hirugarren pertsona aurreko perpausean aipatua
izanarren, bera-ren antezedentea izan daitekeen beste hirugarren pertsona bat
eta bera perpaus berean daudenean:
(259) Deabrua sartzeko bere zakuen eginddu eutzcn. Sartu zen, da Juan-soldaduak
ikuen cskeit1l1 imii'li cbao. Da areri arrika eittcko agioddu cutzeo eskola
mutilleri (J.M.B., 288)
95