Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urralsak-[
Diogun azkenik -aino guztiak izenlagun bihur daitezkeela: oraindainoko,
honenbesterainoko, bihotzerainoko, egundainoko, zenbatetarainoko, eta abar;
hala nola,
(150) (a) Bihotzerainoko puñaladaz
(b) Oraindainoko albistcak
(e) Zenbatetarainoko arrakasla
1.4.7. ABLATIBOA (-lik)
1.4.7.1. Forma
Ezer berri gutxi dugu kasu honi buruz aipatzeko, ez baitu arazo berezirik
ezartzen mahai gainean. Kasu markari berari dagozkionak dira batipat agerian
ipini beharrak, aski nabarra baita euskalkien lehenorainak gogoan harturik.
Kasu honen marka soila -ik da: bazterrik bazter, adarrik adar... Hitz oinarria
bokalez amaituz gero, ordea, -rik: Goardaceco beqhaturic... eta beccaturic
garbizafu... idatzi zuen Etxeparek; Axularrek bere aldetik: Zertarik heldu da
haur? galdetzen du eta hartarik erantzuten maiz; bizkaieraz oraindik ere ene
ondorik diote.
Beste euskalki batzuetan halere, -rik-ek ordez, -tik esan ohi da, edo -dik,
hitz oinarrien azken kontsonantea -n edo -1 bada: alegia, etxetik, menditik,
urrutitik, izkututik, aurretik, aitzinetik...; baina nondik, inondik, handik,
(hantik euskalki batzuetan), urrundik, oraindik, etabar.
Halaz ere, komunzki -tik erabiltzen duten hiztun aunitzek ere etxerik etxe,
mendirik mendi, aterik ate, herririk herri, gordetzen dituzten, usario zaharraren
lekuko.
Berebat leku izenetan: Maulerik diote euskalki batzuetan; gehienetan, ordea,
Paristik, Eibartik, Zarauztik..., baina Lyondik, Zeraindik, Usurbildik,
Zizurkildik; Madrildic, dio Mendiburuk. Hauetan, haatik, Parisetik, Eibarretik
eta abar ere onartuak ditu EuskaItzaindiak.
Nahiz -rik eta -tik elkarren bariante gisakotzat ematen diren, badute alde
txiki bat: bigarrenak azken -k gal dezake; emeti, inundi diote bizkaitarrek; -rik,
aldiz, azken -k gabe ez da ezaguna.
272