Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

2. Adberbioa
zabalduz, gradu-markei eta antzekoei badagokie, honako hau esan daiteke
adberbioari dagokienean.
a) Izenkia ez denez, adberbioak ez ditu -esan beharrik ere ez legoke- hari
dagozkion determinanteak onartzen. Ez, bistakoa denez, mugatzailerik ez
bestelako determinanterik ere: *atzoa(k), *ederkia(k), *atzo hau, *ederki hat,
*edozein ongi, *andreekinak, *zuretzata, etabar. Rauek, hain zuzen ere,
izenkiei dagozkienak baitira.
Besterik da, jakina, aditzondoa nominalizatzen denean, hau da,
adizlagunaren zeregina utzi ta izenarena betetzera pasatzen denean:
(296) (a) Aurtengo Korrikakjende asko bíldu du
(b) Geroak esan beza (Orixe,3)
Remen beste forma ez-nominaletan bezala, bi bide nagusi ditugu
norninalizazioa lortzeko:
1) Zero deribazioa: deribazio atzizki explizitorik gabe adberbioa
izenkien kategoriara igarotzen da eta, horrenbestez, izenkiei dagozkien
testuinguruetan agertzen. Testuinguru horrek salatzen digu, hain zuzen,
norninalizazioa gertatu dela:
(297) (a) Or-emcn guziak (Lardizabal, 145)
(b) Jcrusalcndik zcrbaít urrutian (Lardízabal, 175)
(e) Zeure gcro hartara laster egitcn duzu (Ax., 439)
(d) Harat-hunctnk bcti bczala eginik (Izcta, 42)
(e) Gaur-biharrctan
2) -KO deribazioa: atzizki honen bidez aditzondoa izenlagunaren lekura
igarotzen da (gaurko lanak, geroko denbora, honelako lagunak...) eta ondoko
izenaren elipsiaz izen sintagmaren ardatz bilakatzen (ikus Nongo kasua):
(298) Halakock cz dutc zcrurik mcrczi
Aditzondo batzuk badirudi ez dutela hain erraz zero deribazioa onartzen:
Jwrrela Jwri eta antzekoek ez dirudite gramatikalak, metahizkuntzan edo ez bada
behintzat. -KO deribazioaren bidea, berriz, zabalago eta usuago erabiltzen da.
Halere batzuk hura, eta ez hau, onartzen dute: ongia, baina *ongiko. Eta
gainera, bestalde, berdin-berdinak ote gema eta gcrokoo edota zer-nolak eta
zer-no/akoak?
313