Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

1. Dekltnabtdea
horien ordez -ra- duten formak sartzen eta gailentzen: betirako, gerorako,
etzirako..., hauek bakarrik bailira zuzenak, are zuzenagoak.
Eta hori gaztelerazko bikoteak (de - para) gugan izan dezakeen eraginaz
gainera, bi arrazoigatik besteak beste: 1) Norako-ren parekotzat, hots
destinatibotzat, jotzen dugunez gero, honek bezala eta honen erantzun diren
etxerako, lanerako eta gainerakoek bezala, noizko-renek ere -ra- behar dutela
iruditzen zaigulako. 2) Destinatibo hori bera, denborazkoa alegia, adizki
pertsonalaren bidez adierazten dugunean, -rako erabiltzen dugulako, hamar edo
hamabi lerro gorago guk geurok har erabili ditugun dutenerako eta direnerako
horietan bezala; eta areago dena, gaurko, atzoko eta gainerako destinatibo
horien ondoan gaur gauerako, atzo arratserako... esaten dugulako, -ratxertaturik..
Modu beretsuan esan ohi dugu ere hegoaldekook, galdekari berari
erantzunez eta aditz nominalizatuen bidez, etortzerako, konpontzerako,
ikasterako, prestatzerako.
Baina gauzok ez dira noiznahi eta nonnahi, euskalki guztietan alegia, horrela
izan eta ez dira egungo egunean ere; ekialdekoak -ra- gabe esaten ohituak daude
adizki pertsonalaren bidez adierazten dituzten denborazko destinatiboak ere eta
duteneko(tz) nahiz direneko(tz) jalkitzen zaie hitzetik hortzera.
Modu beretsuan hegoaldekoon -ra- gabe esaten dute gaur gaueko, bihar
goizeko, atzo arratseko eta abar destinatibo gisa. Arestian entzun diogun lagun
bati: datorren eguneko. Ikus milaren artean Leizarragaren hau:
.. .declarationeko egunecotzat.. .(Rom. 1I, 5), guk -ren atzizkiari erantsi ohi
diogun -tzat duelarik, lehentxeagoko Axularren hunetakotzat, mundukotzat
haiek zuten bezalaxe, eta Meza liburuan ere irakurri berria dugu: " .Jaunaren
azken eguneko, ez egunerako. Guztionen arrazoi historikoa oso xinplea da,
gainera: leku-genitiboa eta destinatiboa ez dira noiz eta nonnahi desberdin eta
berezi izan, beste genitiboa, -ren alegia, eta beronen destinatiboa, -rentzat edo
-rendako, ere desberdin eta bereizi izan ez diren bezalaxe, antzina -ren soila
aski zelarik destinatiboa adierazteko, Etxepare eta gehiagorengan ikus
daitekeenez.
Atzizki berria, -tzat, aipatu dugunez gero, hori eta -rako elkarrekin
nahasteko egungo egunean gailentzen ari den jaiduraz zerbait esan behar da, ea
bereizten badira zertan bereizten diren. Ikus aurrerago.
259