Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

More documents

Recommendations

Info

1.4.1.2. Bizidun eta bizigabeak 1. Deklinabidea 1.4.1.2.1. Kasu hauetako bakoitzean, gainerakoetan bezalaxe, paradigmaren hiru aldakiak, -mugagabea, mugatua eta mugatu pluralakontutan eduki behar dira, noski. Baina horrez gain hauek badute lauetatik hiru kasutan -leku-genitiboa deritzanean ez- gainerako guztiek ez bezala, itxuraz bederen desberdin diren bi eratako atzizkiak (-(e)tan, -(en)gan, etab.) harrerazitzen dizkien beste bereizkuntza bato Bereizkuntza hori hondarraren hondarrean zertan datzan eta zein hitzek atzizki sail bata eta zeintzuk bestea hartzen duten oraino ez dute hizkuntzalariek zehazkiro argitu, ez finkatu. Gramatikalariek, ordea, honela daukate aspaldidanik mugatua: alegia, bizigabe direlako hitz edo izen-sintagmek hartzen omen dute sail bata (-(e)tan...) eta bizidun direlakoek bestea (-(en)gan.. .). Ezin uka, haatik batzuen eta besteen arteko muga non datzan erabakitzen maiz zaila dela eta inoiz edo behin lehenek ere bigarren saileko atzizkiak, hala nola: (82) Zure ontasun eta paciencia andiagana (Kar., 36) eta bigarrenek maiz lehenekoak ere hartzen dituztela; esate baterako Etxepareren, anderetan, gizonetan, edo Kardaberazek autore graveetan, Predicatoreetan, ala guizaseme nola emacumeetan idatzi zuenean (ikus Kardaberaz, Eusqueraren berri onak, 11, 13, 16 orr.). 1.4.1.2.2. Puntu honetan argibide pixka bat egin nahi genuke, nahiz dakigun ez ditugula agian exenplu guztiak esplikatuko. Har dezagun bikote hau: gizonengan/gizonetan, bata bestea bezain jatorra, noski, zein bere tokian erabiliz gero. Lehenak, -ren baitan formaren pareko baita, pertsona edo izaki bera, haren nortasun eta indibiduotasuna adierazten du; bigarrenak, aldiz, kolektiboa 000 taldea edo mota osoa, ez izaki bera, eta horrenbestez gizonetan nahiz gizonen artean esan gauza bera 000 beretsua da. Hortaz, (83) Gizonengan ez, ernakurncengan dut neure konfiantza gauza bat izango litzateke, eta bestea, (84) Gizonclm1 cdcrrcna loanes da, crnakurncclm1 Mari Eta antzinako Eliz-otoitz ezagun batetan Bedeikatua Jaungoikoa bere aingeru eta santuetan esaten zenean ere, ez zen esan nahi Santuen baitan behar zuela, 235
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[ haietako bakoitzarengan alegia, Jainkoak izan bedeikatua, baizik Santuen artean edo haien andana eta multzoan. Ikus ere Ubillosen fonna politok: (85) (a) jarri ciran, eren burutic asrnaLu citucn guczurrezko Jaincoetara (b) baciran ... eren buruco arguiac, ta legue naturalac eracusten ciena, eguiten zutenac (17 orr) (c) Dá, cer dan gauz ona, eta cer dan gauz gaiztoa, eracusten digun, gueren buruco arguia, ta ezaguLurncntua (16 Off.) Itxura denez, horko buru- horiek iparraldekoen baita-ren ordezkoak dira bete-betean. 1.4.1.2.3. Auzi honi buruz, halere, puntu batzuk argi utzi behar dira: a) Ezin sar daitezke euskalki guztiak zaku berean, ez baita berdina guzien jokabidea. b) Mendebaleko euskalkietan ekialdekoetan baino maizago erabiltzen da, dirudienez, -ga-; hau ekialdekoetan ia singularrean bakarrik ageri da eta bizidun direlakoekin ere -ta- atzizkiaz baliatzen dira gehienbat pluralean eta mugagabean. Axularrek. esate baterako, behin bakarrik darabil emazte hitza -ga- fonnazko atzizkia duen kasuan: emazteaganik (233); ostera, -ta- fonnazko atzizkiekin askotan: emaztetan, 13 bider; emaztetako, 15 bider; emaztetara, 5 bider; eta emaztetarik, 13 bider. Ikus exenplu bakarra: (86) ...ustc baduzu emaztetan anhitz usatzcaz emaztetako gutizia gutituko zaitzula cnganatzcn zara... (Ax. 253) e) Singularrean berean ere, ordea, ekialdekoek batetik baita- dute eskupidean -ga- ez erabiltzeko; bestetik Axularren, Larramendin, Azkuen eta horien antzekoak -ga- gabe esateko mendebaldekoek baino kupida gautxiago dute. Ez ahantz Leizarragaren Iaunean eta antzekoez. Hegoaldean ere ez dugu uste inork muzinduko lukeenik hau bezalako perpausa: Larramendi zen bezalako gizon zuzenean... zuzenagan esan beharrean. Entzun berria diogu euskaltzain nafar batí: Hori ere behar da gizonean. d) Nolanahi ere den, hegoaldekoon belarrietan bizidun deriztegun horietako batzuetan -ga- gabeko fonna (singularrean batipat) biziki arraroa da: esate 236
Page 2 and 3:
EUSKAL GRAMATIKA. LEHEN URRATSAK-I
Page 5 and 6:
VIII EGLU-I Liburu honetan agertzen
Page 8 and 9:
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I
Page 10 and 11:
Page 13:
Aurktbtdea 1.4.1. Sarrera'---......
Page 16:
Page 21 and 22:
E USKALTZAINDIAREN ADIERAZPENA Duel
Page 23 and 24:
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
1. PERPAUSA 1.1. Perpausaren detini
Page 29 and 30:
1. Perpausa - Aginte perpausak: agi
Page 31 and 32:
1. Perpausa- Ikusten denez, aukera
Page 33 and 34:
1. Perpausa Ohartu goiko kasu horie
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
1. IZENA 1.1. !zeoa, izeo sintagmar
Page 47 and 48:
(3) Hotz ikaragarria dago gaur 1. I
Page 49:
1. lzena Bestalde, normalean esan d
Page 52 and 53:
Page 55 and 56:
edanzuen 1. Izena Hala ere, hizkunt
Page 57 and 58:
Beraz: Izen arrunta: A. Zenbakarria
Page 59 and 60:
1. Izena Era berean Emakume tontOa
Page 61:
Page 64 and 65:
2. Izenordamak (40) (a) Zeuc daucaz
Page 66 and 67:
2. Izenordatnak Dena dela, gizona b
Page 68 and 69:
) Ni neu, zu zeu eta antzeko itzuli
Page 70 and 71:
2. IzenordaÚ1ak Nolako-ren balioki
Page 72:
2. Izenordainak Zerbait ere gehiene
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85:
Page 88:
2.3.6. Ene/neure, hire/heure 2. Ize
Page 91 and 92:
Page 93:
Page 96 and 97:
2. Izenordainak B) Beste ezabaketa
Page 98 and 99:
3. DETERMINATZAILEAK Euskal izen si
Page 100 and 101:
3. Detenninatzatleak b) Izen sintag
Page 103 and 104:
Page 106 and 107:
3.1.2.1.3. Haien erro eta formak ..
Page 108 and 109:
(228) (a) Paris Londres bezain hiri
Page 111 and 112:
Euskal'-Gramattka. Lehen Urratsak-I
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-[
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-I
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Euskal Gramat1ka. Lehen Urratsak-l
Page 129 and 130:
Page 131:
Page 134 and 135:
3.2.1.4.4. hat eta anítz-en arteko
Page 136 and 137:
3. DeterminatzaUeak Beste kasu anit
Page 138 and 139:
Halaber, bete ere erabiltzen da: (3
Page 140 and 141:
(346) Lapur bircn crdian 3. Detenni
Page 142 and 143:
3. DetenninatzaUeak Zenbatzaile bat
Page 144 and 145:
3. Detenninatzatleak Eguneko hamabi
Page 146 and 147:
(376) (a) 1981eko (b) 1982ko (e) 19
Page 148 and 149:
(389) (a) zazpi hamarrcn (zicnlzict
Page 150 and 151:
3. DetermlnatzaUeak Zenbatzaileen d
Page 152 and 153:
(e) Hark ikusi du (nork sing.) (d)
Page 154 and 155:
3. DeterminatzaUeak Zenbatzaileak i
Page 156 and 157:
3. DetermlnatzaUeak Hauen pareko di
Page 158 and 159:
3. DeterminatzaUeak Dena dela, ez d
Page 160 and 161:
3. DetenninatzaUeak ühar gaitezen
Page 162 and 163:
3.2.2.1. batzu(k) 3. DetenntnatzaUe
Page 164 and 165:
3. Detenninatzaileak (449) (a) Eeus
Page 166 and 167:
3. Determinatzaileak a) Izan aditza
Page 168 and 169:
3. DetenninatzaUeak Esapide horiek
Page 170 and 171:
3. DetermlnatzaUeak aditzarekiko ko
Page 172 and 173:
aina, (a') Franko gizon ikusi nucn
Page 174:
Dena zenbatzailea bakarrik doa, ize
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Euskal Gramatika. Lehen Urraisak-I
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206: Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-I
Page 207 and 208: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I
Page 210 and 211: 4. AdJetiboa 4.2.4.4.2.4. Zenbait e
Page 212 and 213: 4. Adjetiboa hobe aski baita. Eta b
Page 217 and 218: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[
Page 223 and 224: Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-I
Page 229 and 230: Euskal Gramatika. Lehen Urralsak-[
Page 232 and 233: 1. DEKLINABIDEA 1.1. Aurkezpena 1.1
Page 240 and 241: 1. Deklinabidea Esan dezagun, azter
Page 243: Euskal Gramatfka. Lehen Urratsak-I
Page 246 and 247: 1. Dekltnabidea Nahiz eta beste rno
Page 248 and 249: 1.3.2.2. Funtzioa 1. Deklinabidea 1
Page 250 and 251: Jakina, bijo horiek esangura desber
Page 252 and 253: (b) Mutil-ari einan gcnion lapitza
Page 254 and 255: 1. Dekltnabidea 1.3.3.2.4. Posposiz
Page 258: 1. Deklinabidea baterako, jaunean,
Page 275 and 276: Euskal Gramatika. Lehen Urraisak-I
Page 285: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[
Page 288 and 289: 1. Dekltnabidea Zertaraino-ri buruz
Page 290 and 291: 1. Deklútabtdea Axularren arte- gu
Page 293 and 294: Euskal Gramatika. Lehen Urralsak-[
Page 296 and 297: 1.5. Gainerako kasuak 1.S.1. PARTIT
Page 298 and 299: 1. Deklinabtdea Orain arte jarritak
Page 300 and 301: (175) Ez du hori (inongo, inolako,
Page 302 and 303: Antzera hurrengo adibide guztiotan
Page 304 and 305: l. Deldúwbidea Argi denez, beste e
Page 306 and 307:
(202) (a) Irakaslearen beldur zara
Page 308 and 309:
Baten bat eta baten batzu ere horre
Page 310 and 311:
1. Deklinabid.ea 1.5.3.2.2. Kasu ha
Page 312 and 313:
Izenkia kontsonantez amaitzen denea
Page 314 and 315:
1. De1dinabidea hala nola oinez, za
Page 316 and 317:
1. Deklinabidea marka gal dezake et
Page 318 and 319:
a) Zuk esanagatik ( =zuk esan arren
Page 321:
Page 327 and 328:
Page 329 and 330:
Euskal Gramatika. Lehen UTTatsak-I
Page 331 and 332:
Page 333 and 334:
Page 336 and 337:
2. Adberbtoa - Batzutan, maila adit
Page 338 and 339:
edonon edonoiz edonoIa nonbait noiz
Page 340 and 341:
Orobat esan daiteke, beharbada, zen
Page 342 and 343:
2. Adberbtoa osatzen dute nolabait
Page 344 and 345:
2. Adberbioa arte, noizdaino, noizk
Page 346 and 347:
2. Adberbioa e) Erabat aditzondo bi
Page 348 and 349:
2.2.2.3. Leku aditzondoak 2. Adberb
Page 350 and 351:
Berauen kasuak:: edonondik edonora
Page 352 and 353:
(319) (a) Nola egingo dut hori, bad
Page 356 and 357:
-ik: alferrik, bakarrik, biluzik, h
Page 360 and 361:
2. Adberbioa gisa ere erabiltzen di
Page 362 and 363:
2. Adberbioa Horietako batzuk adizl
Page 364 and 365:
2. Adberbtoa Aditzaren aurre-aurrea
Page 366 and 367:
Hona, beraz, eskema: Perpausordaina
Page 368 and 369:
3. INTERJEKZIOAK 3.1. Interjekzioak
Page 370:
3. Interjekzioak a) Hizkuntza eta b
Page 374:
LAUGARREN ATALA: ERASKINA
Page 377 and 378:
Euskal Gramatika. LehenUrratsak-I d
Page 380 and 381:
1. Hitz ordena Lehen esan dugun bez
Page 382 and 383:
1. Hitz ordena Adibide horretan, li
Page 384 and 385:
1. Hitz ordena Ikusten denez, perpa
Page 386 and 387:
1. Hitz ordena doa, mintzatzen gare
Page 388 and 389:
(26) Atera egin naiz 1. Hitz ordena
Page 390 and 391:
1. Hitz ordena (35) Irasten dabezan
Page 392 and 393:
1.6. Ordena ez markatua 1.6.1. Araz
Page 395 and 396:
Euskal Gramatika. LehenUrratsak-I O
Page 398 and 399:
1. Hitz ordena Adibide gisa, Mitxel
Page 402 and 403:
2 "·KO" ATZIZKIA: FUNTZIOAK ETA E8
Page 405 and 406:
Page 407 and 408:
Page 409 and 410:
Page 411 and 412:
Page 413:
392
Page 416 and 417:
3. Hitz elkarketa (90) (a) Afari-me
Page 418 and 419:
3. Hitz elkarketa Bestalde, euskara
Page 420 and 421:
3. Hitz elkarketa d) Aditzoin / par
Page 422 and 423:
3.1.2.2. Izen berezi + izenondo 3.
Page 425 and 426:
Euskal Gramatika. Lehen UTTatsak-I
Page 427 and 428:
Page 429 and 430:
Page 431 and 432:
Page 433 and 434:
Page 435 and 436:
Page 437 and 438:
Page 439 and 440:
Page 441 and 442:
Page 443 and 444:
Page 445 and 446:
Page 447 and 448:
Page 449:
Page 453 and 454:
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-¡
Page 455 and 456:
Page 457 and 458:
Page 459 and 460:
Page 461 and 462:
Page 463 and 464:
Page 465 and 466:
Page 467 and 468:
Page 469:
Page 473:
Page 477 and 478:
Page 479:
Page 482 and 483:
em 4. Dekltnabideko taulak 1) Abs.
Page 484 and 485:
eumk PIur. PIur. hurb. 1) Abs. wrak
Page 486:
4.2.6.2. Zer 1) Abs. 2) Parto u zer
Page 489 and 490:
Page 491 and 492:
Page 493:
Page 497 and 498:
Page 499:
Page 503 and 504:
Page 506 and 507:
neuri nihauri neroni heuri hihauri
Page 508:
ni(re)gan enegan nerebaitan nire ba
Page 511 and 512:
Page 513 and 514:
Page 515 and 516:
Page 517 and 518:
Page 519 and 520:
Page 521 and 522:
Page 523 and 524:
Page 525 and 526:
Page 527 and 528:
Page 529 and 530:
508 Euskal Gramattka. Lehen Urratsa
Page 531 and 532:
Page 533 and 534:
Page 535 and 536:
Page 537:
Page 540 and 541:
(1) (2) (3) lruñearEndako Bi2kaiar
Page 542 and 543:
4.3.15.2. Inesiboaren gainean eraik
Page 544:
4.3.15.3. Adlatiboaren gainean erai
Page 547 and 548:
Page 550:
BffiLIOGRAFIA
Page 553 and 554:
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak E.
Page 555 and 556:
Euskal Gramattk-a. Lehen Urratsak L
Page 557 and 558:
Page 559 and 560:
Page 561 and 562:
Page 564:
GAI AURKIBIDEA
Page 567:
Page 571 and 572:
Page 574:
datak (martxoak 70 oo) 126 eta erga
Page 577 and 578:
Page 579:
Page 583 and 584:
Page 585 and 586:
Page 587 and 588:
Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-[
Page 589 and 590:
Page 591:
Euskal Gramatika I Euskal Gramatika
show all

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?