Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

1. Deklinabidea
baterako, jaunean, aman, lagunean: are arraroagoa (hau euskaldun guztion
belarrietan, noski) bizigabeetan -ga- erabiltzea: mendiagan edo antzekorik.
e) Dudak, maiz agertatu ohi den bezala, bizidun eta bizigabeen arteko muga
zehatza non dagoen ez jakitetik sortzen dira.
Orain hobeki adituko da zergatik esan dugun hor goian Leku kasuak izena
bera badaezpadako irudi dakiokeela bati baino gehiagori, bizidun omen
direlakoek nekez adieraz baitezakete lekua, oso zentzu zabalean izan ezik, eta
leku-genitiboa deritzana baita bakarra, hain zuzen, -ga- atzizkia duten formak
onartzen ez dituena. Beraz, lekukoak ez diren heinean hartzen dute gainerakoek
-ga-.
1.4.1.2.4. Argibide hauek ez dituzte, halere, auzi guztiak garbitzen. Elkar,
gauzei gagozkiela ere, beti bizidun bezala deklinatzen omen dugu; berebat bata
bestea-, alegia :
(87) Liburu horiek bakan itzazu elkarrengandik
edo bata besteagandik esan ohi dugu; iparraldekoek elgarretarik edo bata
berztetik esaten balute, ez litzateke harritzeko, halere, haiek pertsonez ari
direla ere elgarretaratu esaten baitute, ez elkarrenganatu nahitaez, guk bezala.
Iparraldeko beraien baita- aipatu dugu; hauek bakanka erabiltzen bide dute
-gan atzizkia, ia beti horren ordez baitan diotelarik guztiz kidetzat; baina hori
inesibo kasuan gertatzen bide da soilik, gainerakoetan niganik nahiz ni baitarik
eta abar biak erabiltzen dituztelarik. Ez, noski, guztiz baliakide bezala; alegia:
baina,
(88) Urrun zaitez niganik (ez *ni baitarik)
(89) Ni baitarik sortu da pentsarnendu hau (ez *niganik)
lehenak -ga-k, pertsonaren ingurua gehiago eta bigarrenak, baita-k,
pertsonaren barrena gehiago adierazten baitu.
237