Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. LehenUrratsak-I
Perpaus hauetan zenbait elementu isilean utzi dugu: horrela, badakigu ni
naizela oinez etorri dena eta (9.b).ean hartzeko den hori dela ezkutuan dena:
isilean dauden bi elementu horiek mintzagai direla kontsidera dezakegu.
1.3.3. Mintzagai hanpatua
Sarrí askotan, halere, enfasi berezia eman nahi diogunez mintzagaiari, ez
dugu isilean uzten eta perpausaren hastean jartzen dugu. Mintzagai enfatiko
edo hanpatu hau irazkinaren ezkerrean ageri da komunzki eta beraren ondoren
pausa bat bezala izaten da, perpausaren etendura seinalatzen dugularik horrela.
Berdin gertatzen da baiezko nola ezezko perpausetan:
(10) (a) Etxe horretan, gu bizi gara
(b) Etxe horretan, ez da inor ere bizi
(e) Ardo hau, oso merke erosi dut
(d) Ardo hau, ez dut merke erosi
(e) Ardo hau, eman (egin) didate
(f) Atzo, mozkortu (egin) nintzen
(g) Atzo, zer egin zenuen?
Ber perpausean, elementu bat baino gehiago izan daiteke mintzagai, ondoko
adibideak erakusten duen bezala:
(11) Goizean. lantokian. nagusiek eta langileen ordezkariek, oso biltzarre luze eta
kalapitatsua izan zuten
Zenbait kasutan ez da mintzagaia horrela bera bakar bakarrik eta huts
hutsean agertzen eta morfema batzuren laguntzarekin hanpatzen dugu. Hori
gertatzen da maiz behintzat, aldiz, aitzitik eta beste batzurekin:
(12) (a) Ni, behintzat, han nintzen
(b) Zuri, aldiz, ez nizuke halakorik egingo
(e) Hark, aitzitik, autoa hartu zuen
(d) Zurekin, berriz, edozein tokitarajoango nintzateke
Ohar gaitezen guzti horien parean jar daitezkeen honakook ez direla, ordea,
gramatikalak:
362
(12') (a) *Han ni behintzat nintzen
(b) *Halakorik ez nizuke zuri aldiz egingo
(e) *Autoa hark aitzitik hartu zuen
(d) *Edozein tokitara zurekin berriz joango nintzateke