Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

More documents

Recommendations

Info

4. DEKLINABIDEKO TAULAK 4.1. Sarrera Gramatika honek deklinabideari eskaintzen dizkion azalpenak hirugarren ataleko lehen partean (211.orr.) aurki daitezkeen arren, eskas dira han normalean irakurlearen lagungarri paratzen diren deklinabideko taulak. Remen jartzen ditugun taula hauek hutsune hura betetzera datoz. Esan beharra da, hasteko, taula hauek ulertu eta erabiltzeko, atzerago emandako azalpenak kontuan hartu behar direla. Han aipatzen genituen kasuak banan-bana eta dituzten ezaugarri guztiak aipatu. Beraz, hara jo beharko du irakurleak taula bakoitzeko formak nahi bezala erabili gabe. Dena dela, aurkezpen honetan zenbait ohar zor direla uste dugu. Hasteko, ez da ahaztu behar euskaraz ez direla hitzak deklinatzen, izen sintagma osoak baizik. Kasu markak izen sintagma osoari dagozkio orduan: (1) Gizonari (2) Gizon handiari (3) Hortik datorrcn gizon handiari c.a. Euskal deklinabidearen egiturak mugadura (mugadura eza barne) eta kasu markadura hartzen ditu kontuan (ikus 219. orr. eta jarr.). Mugadura kontuetan ezaugarri nabarnlenak dituzten elementu batzu baititu euskarak (hala nola izen bereziak, pertsona izenordainak, galdetzaileak, e.a.), bidezkoa ikusi dugu hauexei taula bereziak eskaintzea. Horrela ageri dira izen bereziak, pertsona izenordainak, erakusle eta izenordain indartuak, e.a. Ardaztzat izen arrunta hartzen duten izen sintagmen kasuan, deklinabide mugagabea eta mugatua parez pare jarri ditugu. Dakigun bezala, mugagabeko 405
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I hondarkiak, izen ardatza isilean egonik, zuzenean lot dakizkioke orduan izenordain baten itxuran agertzen den determinatzaile bati, hala nola gerta baitaiteke zenbait, edozein, asko, etabarrekin (ikus 71. orr.). Paratu ditugun taulen kasuen zerrenda dela eta, atzerago erabili dugun sailkapen bera gorde dugu neurri handi batean behintzat, eztabaidagarria gerta badaiteke ere. Kasu gramatikalak datoz lehenik: absolutua (nominatiboa ere deitua izan dena aitzineko agerietan), ergatiboa eta datiboa. Baina hemen bada aldaketa bat, absolutuarekin batera jarri baitugu partitiboa ere, askoz ere egokiago geratzen delarik horreIa; ondotik, leku-denborazko kasuak agertzen dira: inesiboa, leku-genitiboa, adlatibo soila (lehenago adlatiboa deitua), hurbiltze adlatiboa (lehenago norabide zuzenezkoa), muga adlatiboa (lehenago adlatibo bukatuzkoa) eta ablatiboa; azkenean gainerako kasuak heldu dira: genitiboa (genitibo edutezkoa deitua Euska1tzaindiaren aurreko agirietan), soziatiboa (zenbait hizkuntzalarik, batez ere hemendik kanpo, komitatibo deitua), instrumentala, motibatiboa eta destinatiboa. Azkeneko honen barnean sartu ditugu, dena dela, prolatiboa (eztabaidagarria da benetan bestelako kasu marken parekoa den) eta bestelako forma batzu ere: forma hauen artean bereizteko zenbaki batzu jarri dira: 1) Genitiboaren gainean eraikia (Kattalinentzat, Kattalinendako); 2) Inesiboaren gainean eraikia ([ore hauek etxeko ekarri ditut; pitxer hau hemengo da); 3) Adlatiboaren gainean eraikia ([ore hauek etxerako ekarri ditut; pitxer hau honako da); 4) Banatzailea (ehuneko bost igo dute. Zortzi gizoneko lau ohe daude) eta 5) Prolatiboa (Kattalintzat). Ikusten den bezala, kasuen deiturak ere lehenago emandakoetatik ez dira sobera urruntzen. Zenbait puntutan haatik tauletan emana eta Iehen esana ez datoz guztiz bat, aIdi honetan irakurlearen aisetasuna bereziki kontuan hartu baitugu. Adibidez, azaIbideetan kasu markatzat hartzen ez genuen -tzat atzizkia, prolatibo delakoa aIegia (ikus 305. orr.), tauletan destinatiboaren ondoan ezarri dugu. Halaber partitiboarekin ere: berez kasu berezia ez dela sumatzen bada ere, absolutuari baitagokio noski (ikus 275. orr.), tauIetan bereiz eman dugu, gainerako (ez gramatikaI eta ez Ieku-denborazko) kasuen zerrendan. Aitzitik, euskara batuaren ereduan hobetsi ez diren forma batzu ez dira agertzen tauIetan. Hori da, esaterako, partitiboari edo ablatiboari dagozkien -ikan fomlekin (dirurikan, etxetikan) gertatzen dena. Gauza bera esan daiteke inesiho arkaikoa deitu ohi denaz eta izen arruntei izen bereziak baiIiran Iotzen zaienaz (etxen, ihizin, aitzurren) edo hain hedatua den -etaz instrumentaIekoaz (hortaz, gizonez edo andreez baina ez gizonetaz edo andreetaz). Esan bezaIa, Euskaltzaindiaren erabakien arauera besteIakoak dira hobetsi diren formak. 406
Page 2 and 3:
EUSKAL GRAMATIKA. LEHEN URRATSAK-I
Page 5 and 6:
VIII EGLU-I Liburu honetan agertzen
Page 8 and 9:
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I
Page 10 and 11:
Page 13:
Aurktbtdea 1.4.1. Sarrera'---......
Page 16:
Page 21 and 22:
E USKALTZAINDIAREN ADIERAZPENA Duel
Page 23 and 24:
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
1. PERPAUSA 1.1. Perpausaren detini
Page 29 and 30:
1. Perpausa - Aginte perpausak: agi
Page 31 and 32:
1. Perpausa- Ikusten denez, aukera
Page 33 and 34:
1. Perpausa Ohartu goiko kasu horie
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
1. IZENA 1.1. !zeoa, izeo sintagmar
Page 47 and 48:
(3) Hotz ikaragarria dago gaur 1. I
Page 49:
1. lzena Bestalde, normalean esan d
Page 52 and 53:
Page 55 and 56:
edanzuen 1. Izena Hala ere, hizkunt
Page 57 and 58:
Beraz: Izen arrunta: A. Zenbakarria
Page 59 and 60:
1. Izena Era berean Emakume tontOa
Page 61:
Page 64 and 65:
2. Izenordamak (40) (a) Zeuc daucaz
Page 66 and 67:
2. Izenordatnak Dena dela, gizona b
Page 68 and 69:
) Ni neu, zu zeu eta antzeko itzuli
Page 70 and 71:
2. IzenordaÚ1ak Nolako-ren balioki
Page 72:
2. Izenordainak Zerbait ere gehiene
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85:
Page 88:
2.3.6. Ene/neure, hire/heure 2. Ize
Page 91 and 92:
Page 93:
Page 96 and 97:
2. Izenordainak B) Beste ezabaketa
Page 98 and 99:
3. DETERMINATZAILEAK Euskal izen si
Page 100 and 101:
3. Detenninatzatleak b) Izen sintag
Page 103 and 104:
Page 106 and 107:
3.1.2.1.3. Haien erro eta formak ..
Page 108 and 109:
(228) (a) Paris Londres bezain hiri
Page 111 and 112:
Euskal'-Gramattka. Lehen Urratsak-I
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-[
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-I
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Euskal Gramat1ka. Lehen Urratsak-l
Page 129 and 130:
Page 131:
Page 134 and 135:
3.2.1.4.4. hat eta anítz-en arteko
Page 136 and 137:
3. DeterminatzaUeak Beste kasu anit
Page 138 and 139:
Halaber, bete ere erabiltzen da: (3
Page 140 and 141:
(346) Lapur bircn crdian 3. Detenni
Page 142 and 143:
3. DetenninatzaUeak Zenbatzaile bat
Page 144 and 145:
3. Detenninatzatleak Eguneko hamabi
Page 146 and 147:
(376) (a) 1981eko (b) 1982ko (e) 19
Page 148 and 149:
(389) (a) zazpi hamarrcn (zicnlzict
Page 150 and 151:
3. DetermlnatzaUeak Zenbatzaileen d
Page 152 and 153:
(e) Hark ikusi du (nork sing.) (d)
Page 154 and 155:
3. DeterminatzaUeak Zenbatzaileak i
Page 156 and 157:
3. DetermlnatzaUeak Hauen pareko di
Page 158 and 159:
3. DeterminatzaUeak Dena dela, ez d
Page 160 and 161:
3. DetenninatzaUeak ühar gaitezen
Page 162 and 163:
3.2.2.1. batzu(k) 3. DetenntnatzaUe
Page 164 and 165:
3. Detenninatzaileak (449) (a) Eeus
Page 166 and 167:
3. Determinatzaileak a) Izan aditza
Page 168 and 169:
3. DetenninatzaUeak Esapide horiek
Page 170 and 171:
3. DetermlnatzaUeak aditzarekiko ko
Page 172 and 173:
aina, (a') Franko gizon ikusi nucn
Page 174:
Dena zenbatzailea bakarrik doa, ize
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Euskal Gramatika. Lehen Urraisak-I
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207 and 208:
Page 210 and 211:
4. AdJetiboa 4.2.4.4.2.4. Zenbait e
Page 212 and 213:
4. Adjetiboa hobe aski baita. Eta b
Page 215 and 216:
Page 217 and 218:
Page 219 and 220:
Page 221 and 222:
Page 223 and 224:
Page 225 and 226:
Page 227 and 228:
Page 229 and 230:
Euskal Gramatika. Lehen Urralsak-[
Page 232 and 233:
1. DEKLINABIDEA 1.1. Aurkezpena 1.1
Page 235 and 236:
Page 237 and 238:
Page 240 and 241:
1. Deklinabidea Esan dezagun, azter
Page 243:
Euskal Gramatfka. Lehen Urratsak-I
Page 246 and 247:
1. Dekltnabidea Nahiz eta beste rno
Page 248 and 249:
1.3.2.2. Funtzioa 1. Deklinabidea 1
Page 250 and 251:
Jakina, bijo horiek esangura desber
Page 252 and 253:
(b) Mutil-ari einan gcnion lapitza
Page 254 and 255:
1. Dekltnabidea 1.3.3.2.4. Posposiz
Page 256 and 257:
1.4.1.2. Bizidun eta bizigabeak 1.
Page 258:
1. Deklinabidea baterako, jaunean,
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
Page 277 and 278:
Page 279 and 280:
Page 281 and 282:
Page 283 and 284:
Page 285:
Page 288 and 289:
1. Dekltnabidea Zertaraino-ri buruz
Page 290 and 291:
1. Deklútabtdea Axularren arte- gu
Page 293 and 294:
Euskal Gramatika. Lehen Urralsak-[
Page 296 and 297:
1.5. Gainerako kasuak 1.S.1. PARTIT
Page 298 and 299:
1. Deklinabtdea Orain arte jarritak
Page 300 and 301:
(175) Ez du hori (inongo, inolako,
Page 302 and 303:
Antzera hurrengo adibide guztiotan
Page 304 and 305:
l. Deldúwbidea Argi denez, beste e
Page 306 and 307:
(202) (a) Irakaslearen beldur zara
Page 308 and 309:
Baten bat eta baten batzu ere horre
Page 310 and 311:
1. Deklinabid.ea 1.5.3.2.2. Kasu ha
Page 312 and 313:
Izenkia kontsonantez amaitzen denea
Page 314 and 315:
1. De1dinabidea hala nola oinez, za
Page 316 and 317:
1. Deklinabidea marka gal dezake et
Page 318 and 319:
a) Zuk esanagatik ( =zuk esan arren
Page 321:
Page 327 and 328:
Page 329 and 330:
Euskal Gramatika. Lehen UTTatsak-I
Page 331 and 332:
Page 333 and 334:
Page 336 and 337:
2. Adberbtoa - Batzutan, maila adit
Page 338 and 339:
edonon edonoiz edonoIa nonbait noiz
Page 340 and 341:
Orobat esan daiteke, beharbada, zen
Page 342 and 343:
2. Adberbtoa osatzen dute nolabait
Page 344 and 345:
2. Adberbioa arte, noizdaino, noizk
Page 346 and 347:
2. Adberbioa e) Erabat aditzondo bi
Page 348 and 349:
2.2.2.3. Leku aditzondoak 2. Adberb
Page 350 and 351:
Berauen kasuak:: edonondik edonora
Page 352 and 353:
(319) (a) Nola egingo dut hori, bad
Page 356 and 357:
-ik: alferrik, bakarrik, biluzik, h
Page 360 and 361:
2. Adberbioa gisa ere erabiltzen di
Page 362 and 363:
2. Adberbioa Horietako batzuk adizl
Page 364 and 365:
2. Adberbtoa Aditzaren aurre-aurrea
Page 366 and 367:
Hona, beraz, eskema: Perpausordaina
Page 368 and 369:
3. INTERJEKZIOAK 3.1. Interjekzioak
Page 370:
3. Interjekzioak a) Hizkuntza eta b
Page 374:
LAUGARREN ATALA: ERASKINA
Page 377 and 378: Euskal Gramatika. LehenUrratsak-I d
Page 380 and 381: 1. Hitz ordena Lehen esan dugun bez
Page 382 and 383: 1. Hitz ordena Adibide horretan, li
Page 384 and 385: 1. Hitz ordena Ikusten denez, perpa
Page 386 and 387: 1. Hitz ordena doa, mintzatzen gare
Page 388 and 389: (26) Atera egin naiz 1. Hitz ordena
Page 390 and 391: 1. Hitz ordena (35) Irasten dabezan
Page 392 and 393: 1.6. Ordena ez markatua 1.6.1. Araz
Page 395 and 396: Euskal Gramatika. LehenUrratsak-I O
Page 398 and 399: 1. Hitz ordena Adibide gisa, Mitxel
Page 402 and 403: 2 "·KO" ATZIZKIA: FUNTZIOAK ETA E8
Page 405 and 406: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I
Page 407 and 408: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[
Page 413: 392
Page 416 and 417: 3. Hitz elkarketa (90) (a) Afari-me
Page 418 and 419: 3. Hitz elkarketa Bestalde, euskara
Page 420 and 421: 3. Hitz elkarketa d) Aditzoin / par
Page 422 and 423: 3.1.2.2. Izen berezi + izenondo 3.
Page 425: Euskal Gramatika. Lehen UTTatsak-I
Page 433 and 434: Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-I
Page 449: Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-I
Page 453 and 454: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-¡
Page 469: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I
Page 473: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I
Page 477 and 478:
Page 479:
Page 482 and 483:
em 4. Dekltnabideko taulak 1) Abs.
Page 484 and 485:
eumk PIur. PIur. hurb. 1) Abs. wrak
Page 486:
4.2.6.2. Zer 1) Abs. 2) Parto u zer
Page 489 and 490:
Page 491 and 492:
Page 493:
Page 497 and 498:
Page 499:
Page 503 and 504:
Page 506 and 507:
neuri nihauri neroni heuri hihauri
Page 508:
ni(re)gan enegan nerebaitan nire ba
Page 511 and 512:
Page 513 and 514:
Page 515 and 516:
Page 517 and 518:
Page 519 and 520:
Page 521 and 522:
Page 523 and 524:
Page 525 and 526:
Page 527 and 528:
Page 529 and 530:
508 Euskal Gramattka. Lehen Urratsa
Page 531 and 532:
Page 533 and 534:
Page 535 and 536:
Page 537:
Page 540 and 541:
(1) (2) (3) lruñearEndako Bi2kaiar
Page 542 and 543:
4.3.15.2. Inesiboaren gainean eraik
Page 544:
4.3.15.3. Adlatiboaren gainean erai
Page 547 and 548:
Page 550:
BffiLIOGRAFIA
Page 553 and 554:
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak E.
Page 555 and 556:
Euskal Gramattk-a. Lehen Urratsak L
Page 557 and 558:
Page 559 and 560:
Page 561 and 562:
Page 564:
GAI AURKIBIDEA
Page 567:
Page 571 and 572:
Page 574:
datak (martxoak 70 oo) 126 eta erga
Page 577 and 578:
Page 579:
Page 583 and 584:
Page 585 and 586:
Page 587 and 588:
Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-[
Page 589 and 590:
Page 591:
Euskal Gramatika I Euskal Gramatika
show all

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?