Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

2. Adberbtoa
Aditzaren aurre-aurrean paratzen dira, hau sintetikoa denean; eta laguntzailearen
aurre-aurrean, berriz, perifrastikoa denean:
(347) (a) Etorri omen da
(b) Ba ote datar?
(e) Ez bide da azaldu
(d) Joan al da?
Omen izena ezezik, aditz partikula ere bada. Eta hiztunak aditzaren aurrean
omen sartzen duenean, esaldi hori besteri entzuna duela adierazten du,
diotenez, entzun dudanez edo antzeko zerbait esango bailuen. Aditzetik aparte
ere gertatzen da inoiz, esalditik eten batez berezita: etorri da, omen; eta aditza
isilduta ere para daiteke, galdegaiari zein perpaus ordainari lotuta nahiz soilik:
gaur omen, ez omen, omen. Bizkaierazko ei, aldiz, aditzaren aurrean baizik
ezin daiteke eman:
(348) Alejandro andiak negar egiten ei eban (p.B.S.T.250)
Ote partikulak galdera eta zalantza adierazten duo Inoiz geroaldiaren bitartez
ematen den inguru hau, garbiago eta zehatzago adierazten da partikula honen
bidez, inolako anbiguotasunik gabe: non izango da? baino zehatzagoa da,
beraz, non ote da? Omen bezala, hau ere aditzetik aparte eman daiteke,
harridura inguro batez askotan: ni ote?, bai ote! Ez da, ordea inoiz bakarrik
erabiltzen: *ote?
Bide, dirudienez edo esateko erabiltzen dena, aditzaren aurrean ematen da
beti: etorri bide da, hura bide duzu alkatea.
Galdera marka entonazioaz beste, al partikulaz ere ematen da zenbait
euskaIkitan (eta -a atzizkiaz beste zenbaitetan): etorri al haiz?
Ustez edo antzeko kutsuren bat erasteko, bestetan juntagailua den edo
partikula erabiltzen da: joan edo da.
Partikula hauen erabil mugez (omen, ote eta bide partikulak, esate
baterak:o, ezin dira al galdera markarekin elkartu; ba omen, ba ote, esaten diren
bitartean, ba bide ez dirudi gramatikala...).
343