Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

1.4.2.3.2. Denbora adierazteko
1. DeklÚlabidea
Inesiboaz baliatzen gara ere zerbait noiz gertatu den edo denbora
adierazteko: hala nola gaztaroan, zahartzaroan; eta beste batzuetan singularraren
ordez mugagabean emanik ere bai: umetan, txikitan, gaztetan... Balio hori
bera, denbora alegia, adierazteko euskarak maiz kasu instrumentalaren -z ere
erabiltzen du eta biak maiz elkarren lehian dabiltza, batez ere euskalki
desberdinetako jokaeran. Erabat esan dezakegu iparraldekoak gu baino
maizago baliatzen direla -z atzizkiaz denbora adierazteko.
1.4.2.3.2.1. Era askotako denbora adierazten dugu gainera kasu
inesiboaren bidez. Batzuetan puntu edo mementu batekoa eta noiz galderari
dagokio orduan sintagma: esate baterako,
(100) (a) Datorrcn astean cmango dit
(b) Egucrdian hil da
(e) Goizean craman dute
Beste batzuetan ekintza bat zenbat luzatu den adierazten dugu eta orduan
Zenbat denboran galderaz baliatzen gara: alegia,
(101) (a) Hilabetean idatzi du liburua
(b) Astebctean etorri da Erromatik Bilbora
Besteetan inesibozko denbora zenbatetan edo zenbat aldiz galderari dagokio:
hots,
(102) (a) Hirutan izan naiz Galizian
(b) Zazpitan irakurri dut cskutitza
Sail horretakoak dira, hain zuzen, aditzondo gisa erabiltzen ditugun askotan,
gutxitan, batzutan, zenbaitetan, birritan 000 berretan.
Zerbait ze(r) ordutan gertatu zen ere inesiboaz ematen dugu aditzera: hala
nola,
(103) (a) Hirurctan bazkallZcn du
(b) Bost cta laurdcnctan jaikilZcn da
Bai eta zerbaiten kostll 000 prezioa ere eta zenbatean da horren galdekaria:
243