24.01.2013 Views

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-I<br />

Izen sintagma guzti hauen ardatza, izen sintagma deiturak berak aditzera<br />

ematen duen bezala, izena dugu. Alde horretatik, Andoni, gizon, ni, norbait<br />

000 edonor, izenak dira. Hala ere, badira goiko zerrenda horretan zenbait izen<br />

sintagma, itxuraz bederen izenik agerian ez daramatenak. Adibidez: Euskadiko<br />

bost txiki edo bost edo hori. Non da, izan ere, hauetan ardatza delako izen<br />

hori? Ez da ageri. Hala ere, perpaus hori entzuten duenak nolabait jakintzat<br />

ematen du hor falta den izena. Gurea esaten duenak ere nolabait gure den<br />

zerbait edo gure den norbait edo horrelako zerbait ulertzen duela pentsatzeko<br />

eskubidea badugu.<br />

Hortaz, izen sintagma elementu desberdinez osatzen bada ere, denetan bada<br />

beti agerian edo izkutuan nagusiena gisa agertzen den bat: izena. Izen<br />

sintagmarik ez da berez izenik gabe; agerian ez badago, izkutuan egongo da.<br />

Izen sintagman agertzen diren elementuak, funtsean hiru sailetakoak ditugu:<br />

ardatz-elementuak, elementu atributiboak eta determinatzaileak. Hortaz:<br />

Izen sintagmaren osagaiak:<br />

1. Ardatz elementuak: - Izena<br />

2. Elementu atributiboak: - Adjetiboa (Izenlaguna, izenondoa)<br />

3. Determinatzaileak: - Mugatzailea<br />

- Zenbatzailea<br />

- Nolakotzailea<br />

Hala ere, kontutan izan behar da hitzak aski erraz aldatzen direla kategoriaz.<br />

Esan nahi baita, hitz bera ager daiteke izen modura, baina baita, beste<br />

testuinguru batean, izenondo modura ere. Adibidez, hotz, izena eta izenondoa<br />

izan daiteke. Baina kasu batean eta bestean testuinguru desberdinean agertuko<br />

zaigu: izen denean, izenari dagozkion inguratzaileez homitua joan daiteke.<br />

Baina izenondo denean, bera izango da izen baten hornitzaile:<br />

(2) Ur hotza edango dugu<br />

Adibide honetan argi dago hotz izenondoa dela, izen sintagma horren<br />

ardatza den ur-ek izenaren kualitate bat besterik ez baitu adierazten. Baina zer<br />

gertatzen da beste perpaus honetan?<br />

24

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!