Euskal gramatika lehen urratsak. I - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I
Hala ere, deitura hori lehenbiziko perpauseko etxeko izenlagunari bakarrik
datorkio ongí. Hemen egiazki nongo galderari erantzungo dio izenlagunak.
Baina beste guztietan, galdera hori ez da egokia gertatzen.
Dena den, gaineko sintagma guztietan agertzen den -ko hori, denetan
morfema edo atzizki bera dela esango dugu. Atzizki horren zeregina beti bera
da: izenlagunak osatzea. Eta, nom1alki, gainera, adizlagun direnak izenlagun
gisa agerreraztea nahi badugu, nahitaezko dugu atzizki horretaz baliatzea. Izan
ere, azken batean, leku genitibo delako etxeko horrek berorrek ere, azpian
adizlagun bat ezkutatzen duela pentsatzeko arrazoiak badira. Kasu honetan,
inesiboari erantsi zaiola esango dugu -ko atzizki hori:
(699) Etxeko =ctxean + ka
Eta, hain zuzen, horrela dela pentsatzeko arrazoiak ugari ditugu:
a) Alde batetik, baditugu eguneango eta antzekoak.
b) Hemengo, gaurko eta abar baditugu, hemen eta gaur adberbioen gainean
eraikiak. Beraz, hemen-dik hemengo ateratzen delarik, leku honetan-dik leku
honetango atera behar lukeen arren, leku honetako ateratzen zaigu. Baina
funtsean gauza bera litzateke.
e) Normalki, etxeko, mendiko eta abar inesiboa barnean duen erlatibozko
perpaus baten bidez parafrasea daitezke, esanahiaren aldetik desberdintasunik
batere ez dagoelarik:
(700) (a) Etxeka mahaia = Etxcan dagocn mahaia
(b) Mendika haizca =Mcndian izaten den haizca
Hortaz, badirudi, gehienetan -ko atzizkia erlatibo baten ordaina izan
daitekeela: ez bakarrik inesiboan, baita beste aditzlagun guztietan ere:
200
(701) Zurekika harremanak = zurckin + ka + harrcmanak = zurekin ditudan
harrcmanak